कुराकानी

सहकारी उत्पादनमूखि हुनुपर्छ ः सारु

सुर्खेत जिल्लामा सहकारी गतिविधि, सहकारी डिभिजन कार्यालयका काम,कर्तव्य, अधिकार र जिल्लाका उत्कृष्ट सहकारी संस्थाहरु, अनुगमन संयन्त्रका बारेमा डिभिजन सहकारी कार्यलय सुर्खेतका प्रमुख आनन्द सारुसंग युगआव्हान दैनिकका लागि भिमा दाहालले गरेको कुराकानी

 डिभिजन सहकारी कार्यालय, सुर्खेतले के कस्ता कार्यहरु सम्पादन गर्ने गर्दछ स्पस्ट पारिदिनुहोस न ?

कानूनमा व्यवस्था भए अनुसार सहकारी संघ÷संस्थाको दर्ता गर्ने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुको बिनियम संशोधन स्वीकृति गर्ने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुको निरिक्षण, अनुगमन, मूल्याकंन गर्ने, सहकारी संघ संस्थाहरुको लेखा परिक्षकको स्वीकृति दिने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुले कानून बमोजिम पाउने छुट सुविधा तथा अन्य आबश्यक सिफारिस गर्ने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुको एकिकरण तथा बिभाजन स्वीकृत गर्ने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुको दर्ता खारेजी तथा लिक्वीडेसन गर्ने, सहकारी शिक्षा, सहकारी व्यबस्थापन, सहकारी लेखा व्यवस्थापन, सहकारी दर्ता तथा संचालन एवं सहकारी व्यवसाय विकास आदि जस्ता क्षमता विकास सम्बन्धि विभिन्न विषयहरुमा तालिम, प्रशिक्षण, प्रचार प्रसार तथा सहकारी विकासका कार्यक्रमहरु संचालन गर्ने, सहकारी संघ÷संस्थाहरुको संचालन तथा व्यबस्थापन प्रक्रियामा प्रचलित कानूनको परिधि भित्र रहेर सहजीकरण तथा परामर्श सेवा प्रदान गर्र्ने, सहकारी क्षेत्रको विकासको लागि विभिन्न सरकारी, गैरसरकारी तथा स्थानीय निकायहरु एवं सहकारी छाता संगठनहरु संग समन्वय गर्ने जस्ता कार्यहरु साथै नेपाल सरकार तथा तालुक निकायबाट समय समयमा तोकिए अनुसारका थप अन्य कार्यहरु यस कार्यालयले सम्पादन गर्ने गर्दछ ।

दर्ता भएका सहकारी संघ, संस्थाहरु के कस्तो अवस्थामा खारेजी हुन सक्ने प्रावधान रहेको छ खुलाईदिनुहोस न ?

सहकारी संघ÷संस्थाको साधारण सभाको दुई तिहाई वहुमतले सहकारी संघ, संस्था बिघटन गर्ने निर्णय गरी संघ, संस्था दर्ता गर्ने अधिकारी समक्ष निवेदन पेश गरेमा वा सहकारी ऐन नियम वमोजिम सोधपुछ तथा निरीक्षण गरिदा लगातार दूई वर्ष सम्म संघ, संस्थाले कुनै कारोबार नगरी निष्कृय रहेको पाइएमा त्यस्ता सहकारी संघ संस्थाहरुलाई कानून बमोजिमको आवश्यक प्रकृयाहरु पुरा गरी दर्ता खारेजी गर्ने व्यवस्था रहेको छ ।  

यस कार्यालयबाट हाल सम्म के कति संख्यामा सहकारी संघ, संस्थाहरु दर्ता भएका छन् ?

यस कार्यालयको कार्य क्षेत्राधिकार भित्र भेरी अंचलको दैलेख, जाजरकोट र सुर्खेत जिल्ला पर्दछ यद्यपी सहकारी विभागबाट कर्णाली अंचलको जुम्ला, डोल्पा, हुम्ला, कालिकोट जिल्लाको सहकारी संघ, संस्थाहरुको दर्ता लगायतका कार्य गर्ने गरी अधिकार प्रदान गरिएको छ । जुम्ला, डोल्पा, हुम्ला, कालिकोट जिल्लामा रहेका सहकारी संघ संस्थाहरुको दर्ता अभिलेख डिभिजन सहकारी कार्यालय जुम्लामा राखिने भएकोले यहां सुर्खेत, दैलेख र जाजरकोट जिल्लामा रहेका सहकारी संघ, संस्थाहरुको दर्ता विवरण दिईएको छ जुन निम्नानुसार छ ।

सहकारी संघ, संस्था निस्क्रिय तथा दर्ता खारेज नुहन न्युनतम के के कुरामा विचार पु¥याउनु पर्दछ ।

हरेक आर्थिक वर्ष समाप्त भएको ३ महिना भित्र सम्बन्धित सहकारी कार्यालयबाट सहकारी संघ, संस्थाको लेखा परिक्षण गराउन स्वीकृति लिई लेखा परिक्षण गराई साधारण सभा सम्पन्न गरी साधारण सभाबाट अनुमोदित ले.प. प्रतिवेदन, उपस्थिति, साधारण सभाको निर्णय, स्वीकृत वार्षिक कार्यक्रमहरु साधारण सभा भएको १५ दिन भित्र सम्बन्धित सहकारी कार्यालयमा पठाउनुका पर्दछ । 

साथै कानून बमोजिम तोकिएका कार्यहरु लगायत मासिक रुपमा सहकारीको कारोबारहरुको विवरण सम्बन्धित डिभिजन सहकारी कार्यालयमा पठाउनु पर्दछ । तर, सहकारी संघ, संस्थाहरु निस्कृय र दर्ता खारेजीबाट बच्नको लागि मात्र नभै समग्र बृहत उद्धेश्यहरु परिपुर्ती गर्ने कार्यहरुमा संलग्न हुनु पर्दछ भन्ने तर्पm हामी सबैको चासो हुनु आवश्यक छ भन्ने हामीलाई लाग्दछ ।

दर्ता भए पछि सहकारी संघ, संस्थाहरुले के कस्ता कार्यहरु गर्नु पर्दछ छोटकरीमा बताईदिनुहुन्छ कि ।

सहकारी संघ, संस्थाहरु दर्ता हुदा सहकारी संघ, संस्थाहरुको विनियम पनि कानूनत् स्वीकृत भएको हुन्छ मूलत यहि विनियममा उल्लेख भए अनुसार नै सहकारी संघ, संस्थाहरुले आफ्नो काम, कारबाहीहरु संचालन गर्नु पर्दछ । सहकारी ऐन २०४८, सहकारी नियमावली २०४९, सहकारी संघ संस्था दर्ता, संचालन, लेखा परिक्षण, अनुगमन तथा नियमन सम्बन्धि मापदण्ड २०६८, सहकारीको विश्वव्यापि साझा मूल्य, मान्यता तथा सिद्धान्तहरु तथा सहकारी संघ, संस्थाको आफ्नो स्वीकृत विनियम नै सहकारी संघ संस्थाहरु संचालन गर्नको लागि आधारहरु हुन तसर्थ उपरोक्त विषयहरुको बारेमा सहकारी संघ, संस्थाका संचालक तथा सदस्यहरुले आवश्यक जानकारी, ज्ञान राखि सोही अनुसार सहकारी संघ, संस्थाहरु संचालन गर्नु पर्दछ । सहकारी संघ, संस्थाहरुमा आबद्ध सदस्य तथा समुदायहरुको व्यवसायिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक विकास गर्नको लागि सहकारी संघ, संस्थाहरुले प्रचलित कानूनको अधिनमा रहि आवश्यक कृयाकलाप, कार्यक्रमहरु संचालन गर्न सक्दछन् । सहकारी संघ, संस्थाको सदस्य तथा समुदायको विकासका लागि आफ्नो स्रोत साधनको अति उत्तम परिचालन गर्दै नपुग स्रोत, साधन परिचालनको लागि अन्य सम्बन्धित निकायहरु संग प्रभावकारी समन्वय गर्ने कार्यहरुमा सहकारी संघ, संस्थाहरुको विशेष पहल हुनु पर्दछ ।

तपाई डिभिजन सहकारी कार्यालय सुर्खेतमा सरुवा भै आए पछि हाल सम्म गर्नु भएको उल्लेखनिय कार्यहरु के के छन् हामीलाई पनि जानकारी गराईदिनुहुन्छ कि ।

आफ्नो बखान आपैm के गर्नु तै पनि प्रस्न गर्नु भो धन्यबाद । प्रथम त कार्यालयले गरेका कार्यहरुको मूल्याकंन कार्यालय भन्दा बाहिरबाट हुनु पर्दछ भन्ने लाग्दछ । तर पनि म मात्र नभै समग्र कार्यालयका कर्मचारी एवं सहकारी कर्मीहरुको सक्रिय सहभागिता एवं सहयोगबाट केहि उल्लेखनिय कार्यहरु भएका छन् जसलाई यहां उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक नै होला । सूचना प्रविधि तथा अभिलेख प्रणालीकोे दृष्टिकोणबाट कार्यालय अद्यावधिक (ग्उ तय मबतभ) छ, प्राप्त स्रोत साधन अनुसार सेवा प्रवाह गर्न कार्यालय सक्षम छ, सहकारी छाता संगठन तथा प्रारम्भिक सहकारी संस्थाहरु संग स्रोत, साधनले भ्याय सम्म समन्वय गर्ने कार्यमा बृद्धि गरिएको छ, विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी निकायहरु संग प्रभावकारी समन्वय गरिएको छ । सहकारी पद्धती स्थापनाको लागि सहकारी संस्थाहरुसंग मिलेर कार्यहरु गरिएको छ । विशेषत लामो समय देखि निस्कृय रहेको जिल्ला सहकारी संघलाई सकृय गराउने कार्य सफल भएको छ । उत्पादन मूलक सहकारी संस्थाहरुलाई उपयुक्त परामर्श दिन कार्यालय सक्षम छ । प्राप्त स्रोत, साधनले भ्याय सम्म स्पस्ट, छिटो, छरितो सेवा साथै सेवामा प्रभावकारिता, गुणस्तरियता नै कार्यालयको समग्र उपलब्धी हो भन्ने हामीलाई लाग्दछ । आदि 

डिभिजन सहकारी कार्यालयमा बसेर सहकारी क्षेत्रको लागि काम गर्नु पर्दा यस क्षेत्रका समस्याहरुलाई के कसरी महसुस गरिरहरहनु भएको छ जानकारी गराईदिनुहोस न ।

सहकारी पद्धती, प्रणालीलाई समुन्नत रुपमा स्थापना गर्ने कार्यमा अपेक्षित उपलब्धी हासिल हुन नसकिरहेको अवस्था नै मूल समस्या हो । यस समस्यासंग जोडिएका पक्षहरु भनेका सहकारी शेयर सदस्यहरु एवं संचालकहरुमा सहकारी मूल्य, सिद्धान्त तथा प्रचलित कानूनहरुको मर्म अनुसार अपेक्षित अभ्यास हुन नसक्नु हो । तसर्थ सहकारी पद्धती सम्बन्धी शिक्षाको कमी, सहकारी उद्यम व्यवसायहरुमा लगानीको कमी, सहकारी सेवामा सिमित व्यक्तिहरुको पंहुच, ग्रामीण क्षेत्रमा सहकारी संचालन गर्न कठिनाई भै रहेको, सहकारी क्ष्ँेत्रको लाभ वितरणमा समता एवं समानता कायम गर्न नसकिएको, सिमित मानिसहरुको पकडमा सहकारी सेवा संचालन हुने, सहकारी संचालनमा सबै सदस्यहरु को अर्थपूर्ण सहभागिता हुन नसक्नु, उत्पादनमूलक क्षेत्रमा सहकारी क्षेत्रको स्रोत साधन परिचालन हुन नसक्नु, ग्रामीण क्षेत्र तीर सहकारी संचालनमा ज्ञान, सिपको कमी रहनु, सहकारी क्षेत्रमा रहेका कानून परिपालना सम्बन्धि समस्याहरुमा समुदाय स्तरमा सचेतनाको कमी आदि जस्ता समस्याहरु हामीले महसुस गरिरहेका छौ ।

उल्लेख गर्नु भएको समस्याहरु समाधानका लागि तपाईको विचारमा के–कस्ता कामहरु गरिनु पर्दछ होला स्पस्ट पारिदिनुहुन्छ कि ।

नेपाल सरकारको सरकारी निकायको रुपमा रहेको डिभिजन सहकारी कार्यालयलाई स्रोत साधन सम्पन्न गराई सहकारी क्षेत्रको विकासको लागि प्रभावकारी तबरबाट काम गर्न सक्ने वातावरण तय गरिनु पर्दछ । सहकारीका छाता संगठनहरुमा सहकारी पद्धती स्थापनाको लागि विशेष काम गर्न सक्ने गरी क्षमता विकास गरिनु पर्दछ, स्थ्ँँनीय तथा केन्द्रिय स्तरमा सहकरी सम्बन्धि स्पस्ट नीति तथा सो अनुसारका कार्यक्रमहरु तय गरिनु पर्दछ । सहकारी पद्धती स्थापना संग सम्बन्धित ज्ञान, सिप हासिल गर्नको लागि सर्बसाधारणको सहज पंहुच पुग्ने वातावरण तय गरिनु पर्दछ । सहकारी क्षेत्रलाई उत्पादनमूलक क्षेत्रको रुपमा विकास गर्नको लागि सहकारी मोडेलको विकास गरी उद्यम, व्यवसायहरु संचालन हुन सक्ने खुकुलो नीति अख्तियार गरिनु पर्दछ । उपरोक्त समाधानहरु गर्न सकिएमा सहकारी क्ष्ँेत्रको समस्याहरु समाधान भै अपेक्षित उपलब्धि हासिल हुने दिशा तय हुने विश्वास गर्न सकिन्छ ।

यस पत्रिकाको लागि समय दिनु भएकोमा धन्यबाद, अन्तमा समग्र सहकारी क्षेत्रको लागि यहाँको भन्नु केहि छ कि ।

हामीलाई पनि स्थान दिनु भएकोमा पत्रीका प्रति आभार व्यक्त गर्दछौ । अन्तमा सम्पूर्ण सहकारी क्षेत्रमा विश्वास गर्ने र सहकारी पद्धतीबाट काम गर्न चाहने सहकारी कर्मी एवं सर्बसाधारण नागरिकको लागि सहकारी ससेवा दिन डिभिजन सहकारी कार्यालय तत्पर रहेको र सेवा लिन तथा पृष्णपोषण प्रदान गर्नुहुन अनुरोध गर्दछु ।

उसले महिनावारीमा पनि छोडेन

चरिना काब्रीडो, फिलिपिनो युवती

संसारमा सायदै कुनै देश होला जहाँ फिलिपेनो युवतीहरू नहुन्। सुन्दर अनुहार, मीठो बोली अनि अंग्रेजी भाषामा दख्खल, इमानदारीपूर्वक सेवा, आम फिलिपिनो युवतीका विशेषता हुन्। घरेलु कामदारदेखि अन्तर्राष्ट्रियस्तरका ठूलठूला कम्पनी र राष्ट्रसंघीय निकायहरूमा फिलिपिनो युवतीहरू भेटिन्छन्। विश्वका कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको ड्युटी फ्
री पसलहरूमा पनि ग्राहकको सेवामा फिलिपिनो युवतीहरूनै खटिएका हुन्छन्। धेरै फिलिपिनोले अन्तरदेशीय विवाह गरेको पनि पाइन्छ। मायाँमा समर्पण फिलिपिनो महिलाहरूको अर्को विशेषता हो। तर यही समर्पण अभिशाप बनेपछि एउटी फिलिपिनो युवती अहिले नेपालका अदालत, प्रहरी, महिला आयोग, प्रेस काउन्सिल नेपाल, नेपाल पत्रकार महासंघ हुँदै प्रधानमन्त्री कार्यालयको लैंगिक सशक्तिकरण समन्वय इकाइसम्म न्यायको भीख माग्दै भौताइरिइ रहेकी छिन्। उनी हुन्, ३२ वर्षीया चरिना कावि्रडो। आफू बीबीसी नेपाली सेवामा कार्यरत पत्रकार सुरेन्द्र फुयालबाट यौन शोषणमा परेको र उनले श्रीमती स्वीकार नगरेपछि अलपत्र परेको बताउने यी चरिनाको कथा निकै लामो छ। उनका अनुसार, सुरेन्द्र र उनी श्रीमान–श्रीमतीका रुपमा लिभिङ टुगेदर थिए। गर्भवती भएपछि सुरेन्द्रले आफूलाई मानसिक र शारीरिक यातना दिएर श्रीमानको भूमिकाबाट भाग्न खोजेको बताउने चरिनालाई त्यतिबेलासम्म सुरेन्द्र विवाहित हुन् भन्ने थाहा थिएन। चरिना सुरेन्द्रको श्रीमतीको नाता कायम गराउन अहिले कानुनी लडाइमा छिन्। हाल काठमाडौं जिल्ला अदालतमा चरिनाले अंश सहितको सम्बन्ध बिच्छेद र घरेलु हिंसा सम्बन्धी मुद्दा दायर गरेकी छिन्, जुन बिचाराधीन अवस्थामा रहेको छ। चरिनाले पछिल्लो पटक साइबर अपराधको मुद्दा पनि दायर गरेकी छिन्। आफू न्याय पाएरमात्र नेपाल छाड्ने पक्षमा रहेकी चरिनासंग गरिएको कुराकानीका सम्पादित अंश यसपाली प्रस्तुत गरिएको छ।–सं.)
० सबैभन्दा पहिला तपाई आफ्नो व्यक्तिगत परिचय दिन सक्नुहुन्छ?
– मेरो नाम चरिना काब्रीडो हो। म एक फिलिपिनो केटी हुँ। म हाल काठमाडौं महानगरपालिका वडा नम्बर २ खुर्सानीटार लाजिम्पाटमा बस्छु। म फिलिपिन्सको राजधानी मनिलास्थित एसियाली विकास बै.क केन्द्रीय कार्यालयमा बैंकको परियोजनामा सन्चार परामर्शदाता सामाजिक मिडियामा परामर्शदाताको रुपमा काम गर्थें। मानवीय स्वभावनै हो, प्रेम, यौन र विवाह। यस्तै परिबन्दमा म नेपालको एकजना नाम चलेको पत्रकार सुरेन्द्र फुयालसंग प्रेम र यौन हुदै विवाहको चरणमा पुगंे। त्यहीँबाट मेरो जीवनमा धेरै उतारचढावहरू आए, जसका कारण आज मेरो जीवन लगभग तहसनहस भएको छ।
० सुरेन्द्र फुयालसंग चाहिं तपाइको भेट कसरी भयो, जसका कारण तपाइको जीवन तहसनहस भयो?
– त्यो भेटको ठूलै कहानी छ। म पहिले क्लिन इनर्जी नेपालमा काम गर्थें। जुन सन् २००९ सालतिरकै कुरा हो। त्यो एसियाली विकास बैंकले सहायता गरेको परियोजना हो। यसमा काम गर्ने सिलसिलामा मैले सन् २००९ सालमै डिसेम्बर महिनातिर आफ्नो रिसर्च स्टोरी लेखेर यहाँको पत्रिकामा प्रकाशित गराएँ। त्यो लेखको तलतिर मेरो इमेल आइडी पनि राखिएको थियो। त्यही इमेलको आधारमा सुरेन्द्र फुयालले मलाई मेल गर्न थाल्यो। उसले मेरो रिसर्च मन पराएँ भन्यो। उसले शुरुमा व्यावसायिक कुराहरूनै गर्‍यो। पछि विस्तारै व्यक्तिगत कुराहरू पनि गर्न थाल्यो।
० व्यक्तिगत कुरा भन्नाले कस्ता कस्ता कुराहरू हुन थाले तपाइहरूबीच?
– शुरुमा उसले सप्ताहन्तमा कहाँ ह्याङ आउट गर्छ्यौं भनेर प्रश्न गर्दथ्यो। काम सकेपछि केही समय त यसो इन्जोइ गर्नुपर्छ भन्न थाल्यो। मैले ह्याङ आउट गर्ने ठाउँ एभेरेष्ट होटल थियो। त्यहाँ मेरा धेरै फिलिपिनो साथीहरूसंग म ह्याङ आउटका लागि जाने गथर्ंे। त्यसपछि ऊ पहिलो पटक सन् २०१० को मार्च महिनामा मेरा साथीहरूसंगै एभरेष्ट होटलको जमघटमा सामेल भयो। त्यसपति हामीबीच नियमित भेटघाट हुन थाल्यो। अनि हामी बिभिन्न ठाउँमा डिनर जान थाल्यौं। हामी साइक्लिङ पनि जान थाल्यौं।
० भनेपछि त, शुरुवातनै रमाइलो ढंगले भएको रहेछ नि होइन?
– त्यस्तै भन्नुपर्‍यो। हामी धेरै ठाउँमा साइक्लिङ गयौं, उसले नै मलाई यसबारेमा जानकारी गराएर सहभागी बन्न प्रेरित गर्थ्यो। काठमाडौं नजिकका धेरै गाउँ र डाँडाहरू हामीले घुमेर भ्यायौं। करीव तीन महिनाकेा यो क्रमपछि उसले मलाई प्रेम प्रस्ताव राख्यो। म पनि विस्तारै उसंग नजिक भइसकेकी थिएँ। मैले उसलाई उसको बैबाहिक स्थितिबारे सोद्धा स्पष्ट जवाफ दिन चाहेन। पछि उसले आफू विवाहित भएको तर श्रीमतीसंग डिभोर्स गरेर बसेका जवाफ दियो। उसले मसंगै बस्ने प्रस्ताव राख्यो। तर म यहाँ नेपाली परिवारसंग बसिरहेकी थिएँ। घरबेटी फिलिपिनो महिला जो नेपालीसंग विहे गरेकी। मैले घरबेटीसंग अनुमति लिएपछि सुरेन्द्र र म श्रीमान श्रीमतीको हैसियतले एकै कोठामा बस्न थाल्यौं।
० भनेपछि बिहेअघि नै तपाईंहरूको सेक्स सम्बन्ध रह्यो?
– वस्तवमा तपाइहरूको हिन्दू संस्कारमा जस्तै हाम्रो क्रिश्चियनहरूको पनि रोमन क्याथोलिक संस्कारमा विहेअघिको सेक्स बर्जित छ। तपाई विश्वास गर्नुस्, सुरेन्द्रसंग सेक्स सम्बन्ध राख्नु अघिसम्म म भर्जिन (–कुमारी) थिएँ। उसले मलाई विहे गर्ने आश्वासनमात्र दिएन, अब हामी श्रीमान–श्रीमती भयौं भनेपछि घरबेटीलाई साक्षी राखेर हामी संगै बस्यौं र हामीबीच सेक्स सम्बन्ध यो।
० तर फिलिपिनो केटीहरूको त विहे अघिनै कुमारित्व भंग भइसकेको हुन्छ भन्छन् नि?
– तपाइ विश्वास गर्नुस्, म सुरेन्द्र फुयालसंग सम्बन्ध राख्नु अघिसम्म भर्जिन थिएँ। फिलिपिनो केटीहरूको बारेमा जो तपाई कुरा गर्दै हुनुहुन्छ, त्यस्तो पटक्कै होइन। क्याथोलिकहरू कुमारित्वका विषयमा निकै कठोर छन्। मेरै कुरा गर्नुहुन्छ भने म पढाइमै व्यस्त भएँ, मैले व्वाइफ्रेण्ड बनाउने समयनै पाइँन। पछि काममा व्यस्त भएँ। एकैचोटी नेपाली युवक सुरेन्द्र मेरो जीवनमा आयो। उसले आफू नेपालको चर्चित पत्रकार भएको र सबैले चिन्ने भएकाले धोखा दिन नसक्ने कुरा बतायो। म पनि उसंग प्रभावित भएँ र हामीबीच सबै खाले सम्बन्ध कायम भयो।
० एउटै कोठामा बसेपछि तपाइहरू श्रीमान–श्रीमती भइहाल्नुभयो होइन?
– त्यसपछि ऊ राती बीबीसी नेपाली सेवाको काम सकेर सधैं मेरोमा आउन थाल्यो। कहिले खाना आएर सेक्स गरेपछि मध्यरातमा हिड्थ्यो। अधिकांश समय मसंगै बस्थ्यो। यसै सिलसिलामा उसले मनिला घुम्ने चाहना राख्यो। मैले पनि उसलाई मेरो परिवारमा चिनाउने अवसर पाएँ। हामी मनिलाका धेरै टापुहरू पनि घुम्यौं। एक प्रकारले त्यो हाम्रो हनिमुन थियो। उसले त्यहाँ मेरो परिवार सबैसंग भेटेर मलाई विहे गर्ने कुरा गर्‍यो। मेरा अभिभावकहरूले पनि उसलाई मन पराए। उनीहरूले सुरेन्द्रलाई ज्वाइँकै मान्यता दिए।
० यति नजिक भइसकेको तपाइहरूको सम्बन्ध के कारणले एकाएक बिग्रियो त?
– मैले उसलाई विश्वास गरें। तर उसले मलाई धोखा दिएको रहेछ। उसले श्रीमतीसंग डिभोर्स भएको भन्यो तर उसको डिभोर्स भएको रहेनछ। जब म गर्भवती भएँ, उसले गर्भपतनको प्रस्ताव राख्यो। मैले गर्भपतन गर्न नमानेपछि मात्र उसको असलियत छरपष्ट भयो।
० यसको मतलब सेक्स सम्बन्धमा मात्र तपाइहरूबीच कुनै समस्या थिएन, तर जब गर्भको कुरा आयो त्यसपछि समस्या भयो होइन?
– वास्तवमा जब हामी संगै बस्न थाल्यौं, मैले शुरुदेखिनै बच्चा चाहेकी थिएँ तर उसले पर सारिरहेका थियो। उसले मनिला गएर मेरो परिवारलाई समेत भेटेपछि मैले बच्चा जन्माउने आफ्नो इच्छा राखें। पहिले पहिले परिवार नियोजनका साधन प्रयोग गर्थ्यो। तर मैले बच्चा जन्माउने कुरा गरेर उसलाई ढिपी गरें। सन् २०११ को सेप्टेम्बरमा हामी मनिलाको एउटा टापुमा घुम्न गएका बेला म गर्भवती भएँ। खासमा म गर्भवती भएको कुरा नोभेम्बरमा मात्र थाहा भएको हो। जब म गर्भवती भएँ , त्यसपछि मैले उसलाई अब तिम्रो घरपरिवारलाई भेटाउ, मलाई उनीहरूको माया ममता चाहिन्छ, म उनीहरूसंगै बस्छु भने। त्यसपछि सुरेन्द्र मसंग बाँउठिन थाल्यो। उसले अहिले नभेटौं भन्यो। उसले मलाई गर्भ तुहाउने कुरा गरेपछि मलाई उप्रतिको शंका जाग्यो। अनि मैले उसको फेसबुकमा साथीहरूमार्फत खोज्दै जाँदा ऊ विवाहित, श्रीमती र परिवारसंगै रहेको थाहा पाएँ। उसले मलाई आफ्नो फेसबुक छैन भनेर ढाँटिरहेको थियो।
० तपाइले त्यो पत्ता लगाएपछि के भयो?
– मैले सबै कुरा पत्ता लगाएपछि तिमीले किन ढाँटेको भनेर सोधें। उसले 'म मेरो श्रीमतीसंग सन्तुष्ट छैन, सेक्स गरे पनि प्रेम हुदैन' भन्यो। उसले आफ्नो श्रीमती निकिता पौडेल आफ्नो लागि भन्दा पनि परिवारका लागि मात्र राखेको बतायो। तर पछि हाम्रो सम्बन्ध र म गर्भवती भएको कुरा उसको परिवारले पनि थाहा पाएपछि कथा अर्कोतिर मोडियो। त्यतिबेला म मनिलामा थिएँ।
० त्यति गर्दा पनि सुरेन्द्रलाई तपाइले छाड्नुभएन होइन?
– मैले छाड्ने त कुरै थिएन, किनकि मैले त उसलाई मेरो कुमारित्व सुम्पिएकी थिएँ। म डिसेम्बरमा नेपाल आएपछि उसले मलाई खुट्टा समातेर माफी माग्यो। म वर्वाद हुन्छु, मेरो सामाजिक प्रतिष्ठा सकिन्छ, त्यसैले तिमी बच्चा फाल भन्यो। नयाँ बानेश्वरको बेकरी क्याफेमा हाम्रो त्यो संवाद धेरैले सुनेका थिए, किनकि म आक्रोशित भएकी थिएँ। उसले त्यो बच्चा पनि नस्वीकार्ने र मलाई श्रीमती पनि नस्वीकार्ने भनेपछि म कराउँदै सडकाम निस्किएँ। सबैले मलाई सडकमा कराएको देखेर सोद्धै थिए। तर म विक्षिप्त भएकी थिएँ।
० सुरेन्द्रले श्रीमती पनि स्वीकार गरेन, बच्चा पनि नजन्माउ भनेपछि तपाइको अघिल्लो कदम के थियो?
– म विक्षिप्त भएर मनिला फर्किएँ। मेरो परिवारलाई सबै कुरा जानकारी गराएँ। यसबीचमा उसले मेरो विरुद्ध धेरै घृणित खेल खेलेछ। मेरो विरुद्ध एडीबी हेडक्वर्टरमा मेल पठाएर उल्टै मलाई बेश्या बनाएछ। मेरो जागिर पनि त्यही कारणले गयो। उसको परिवार बिगारेको आरोप ममाथि लगायो। मलाई ५ महिनाको गर्भवती भएको बेला एडीबीले जागिरबाट हटायो। यसबीचमा सुरेन्द्रकी बहिनी भन्ने निर्जला र निर्मला फुयालले पनि मलाई बच्चा फाल, हाम्रो दाइको जीवनबाट टाढा जाउ भनेर धेरै धम्की दिए। तर मैले सुरेन्द्रको कारणले मेरो कुमारित्व पनि गुमाएँ र जागिर पनि गुमाएँ। त्यसपछि मैले उसको विरुद्ध लडाइ लड्ने अठोट गरें।
० फिलिपिन्सबाट नेपाल फर्किएर लडाइँ शुरु गर्नुभयो होइन?
– वास्तवमा मेरो जीवनमा धेरै नराम्रो घटना भयो। मैले जसरी पनि आफ्नो अधिकार स्थपित गर्नपर्छ भनेर लडाइँ शुरु गरें। लडाइ लड्दा लड्दै मेरो बच्चा खेर गयो। मैले त्यसबीचमा नेपालमा केही वकिलहरूसंग सल्लाह गरंे। मलाई मेरो परिवारले समर्थन दियो। म अहिले सुरेन्द्र विरुद्ध अंश मुद्दा, मानाचामलको मुद्दा र साइबर क्राइम सम्बन्धी मुद्दा लडिरहेकी छु। उसले अहिले मलाई बिभिन्न ढंगले तर्साउने, सताउने र मेरो विरुद्ध नेपालका बिभिन्न संयन्त्र प्रयोग गर्ने प्रयास गरिरहेको छ। तर मलाई विश्वास छ, नेपालको कानुनले सत्यको संरक्षण गर्नेछ र यहाँको अदालतले पीडितलाई न्याय दिनेछ।
० सुरेन्द्र र तपाइबीच शारीरिक सम्बन्ध भयो, गर्भ पनि रह्यो, त्यसबीचमा तपाइहरूबीच धेरै सम्बन्ध रहे, ती सम्बन्ध सम्भि्कदा अहिले कस्तो लाग्छ?
– शुरुवाती सम्बन्धहरू राम्रै थिए। तर पछि उसले आफ्नो हर्कत देखाउन थालेको थियो। ऊ मसंग सेक्स बाहेक केही पनि चाहदो रहेनछ, जबकि म उबाट प्रेम र असल पति चाहन्थें। उसले मलाई धेरै पटक यौन दुर्व्यवहार गरेको थियो। तर मैले आफ्नो श्रीमान जस्तो सोचेर चुपचाप सहे । ऊ प्रायःजसो अप्राकृतिक मैथुन गर्न रुचाउथ्यो। अनि मलाई अप्ठेरो हुने गरी बिभिन्न आसनमा सेक्स गर्न बाध्य पार्थ्यो। तर पनि मैले उसलाई झेलिरहेकी थिएँ। यतिसम्म कि म महिनावारी भएर रक्तश्राव भइरहेका बेला पनि ऊ झम्टिथ्यो। एकपटक शिवपूरी हुदै चिसापानी गएकोबेला होटलमा उसले मलाई यौनसम्पर्क राख्न खोज्यो। म महिनावरी भएको छु भन्दा पनि छाडेन। जबर्जस्ती गर्न खोजेपछि मैले कोठामा ढोकाको चुकुल लगाएर बस्न परेको थियो। किचनमा, बेडरुममा, बाथरुपममा उसले जहाँ चाह्यो त्यहीँ तयार हुनुपर्ने रोबोट जस्तो बनायो मलाई। ऊ बास्तवमा सेक्सको बेलामा जंगली मान्छे जस्तो व्यवहार गर्थ्यो। उसंगको सेक्स मलाई यातना लाग्न थालेपछि मैले मेरी एकजना फिलिपिनो साथी जो अनमिनमा काम गर्थिन् उनलाई भनेकी थिएँ। उनले मलाई पुलिसमा जाहेर गर्न भनेकी थिइन्। तर मैले नै श्रीमान सम्झेर उजुरी गरिन।
० अहिले पनि तपाइ नेपालमै हुनुहुन्छ, तपाइको उद्देश्य अब के हो?
– मेरो प्रष्टै छ, म नेपालकै अदालतबाट न्याय चाहन्छु। म उसलाई सजाय दिलाउन चाहन्छु र अदालतले मलाई न्याय दियो भने उसंग डिभोर्स लिएर क्षतिपूर्ति पाउन चाहन्छु। म नेपालमा यही मुद्दाका लागि बसिरहेकी छु। मलाई यो लडाइमा धेरै नेपालीहरूको सहयोग मिलेको छ। बीबीसी नेपाली सेवाका रविन्द्र मिश्र सुरेन्द्रलाई जोगाउन अनेक प्रयत्न गरिरहेका छन्। उसले कुनै छानबिन समेत गरेनन्। लण्डनमा कुरा गर्दा रविन्द्र मिश्रसंग कुरा गर भने। सुरेन्द्रले बीबीसीका पत्रकारकै इज्जतको धज्जी उडाइरहेको छ। तर बीबीसी पीडितलाई थप पीडा दिन लागिरहेको छ। म यो मुद्दालाई लिएर सर्बोच्च अदालतसम्म जान तयार छु। सुरेन्द्रले मेरो इज्जतमात्र होइन लाखौ रुपैयाँ पनि सिध्यायो। उसको कट्टुदेखि मोजासम्म, सबै कपडा मैले किनिदिन्थें। अझै पनि ती उसले लगाउने गरेका कपडा मेरो कोठामा सुरक्षित छन्। मेरो बच्चा त खेर गयो, तर म अब विहे गर्दिन, बरु नेपाली बच्चा एडप्ट गरेर बस्न चाहन्छु। नेपालमा धेरै राम्रा मान्छेह छन्। ती मान्छेको अगाडि सुरेन्द्र जस्ता धोकेबाजलाई सजाय दिलाउनु मेरो उद्देश्य हुनेछ। अनि नेपालमा महिला मैत्री कानुन बनाउनुपर्छ भन्ने मेरो भनाइ हो, जसले गर्दा अरुले मेरो जस्तो पीडादायी अवस्था भोग्न नपरोस्।
सँघु साप्ताहिक, २०६९ भदौ ४
गम्भीर आपत्ती तथा खण्डन
-सुरेन्द्र फुँयाल
भदौ चार गते सोमबारको साँघु साप्ताहिकमा प्रकाशित फिलिपिनी युवतीको अन्तर्वार्ता र त्यस्मा दुरासय एवं बदनियतबस लगाइएका संगीन आरोपहरु, मेरो चरित्रहत्या गर्दै घृणा, द्वेष, अश्लिलता एवं अफवाह फैलाउने क्रियाकलापहरुप्रति मेरो गम्भीर आपत्ती सहित ध्यानाकर्षण भएको छ। उनका भ्रामक एवं कपोलकल्पति भनाइ र आरोपहरुको म सशक्त प्रतिवाद गर्दछु। मेरो व्यक्तीगत सामाजिक एवं पेसागत जीवनमा गम्भीर आघात एवं खलल पुर्‍याउने नियतले दुश्प्रचारित त्यस्ता अनर्गल प्रचारले नेपाली समाजमा पर्न गएको भ्रम निवारण होस्।
पुर्व मित्र रहेकी ती फिलिपिनी युवतीले राखेको विवाहको प्रस्ताव मैंले स्वीकार्न असमर्थ भएपछि, विगत केहि महिनादेखि उनले इन्टरनेटमा विभिन्न अवतार धारण गर्दै र नेपाली पत्रपत्रिकामार्फत मेरो व्यक्तीगत चरित्रहत्या गर्ने र मलाई “नष्ट गर्ने” अभियान जारी राखेकी छन्। इन्टरनेट र विभिन्न माध्यम मार्फत जारी उनका आपत्तिजनक कार्यहरुबारे मैले नेपाल प्रहरीमा पटक, पटक उजुरी र सम्मानित अदालतमा मुद्दाहरु दायर गरिसकेको छु। अहिले जारी भ्रामक प्रचारबाजीबाट नेपालीहरुमाझ पर्न गएको चोटप्रति म क्षमाप्रार्थी छु।
२०६९ भदौ ५ गते मेरो फेसबुकको इन्बक्समा सुरेन्द्र फुँयालले
पठाउनु भएको खण्डन ।
 

प्रहरी प्रशासनले आत्मलोचना गरेन भने थप संयुक्त आन्दोलन गर्न बाध्य हुनेछौं’

विभिन्न ३५ सुत्रिय माग राख्दै शिक्षकहरु आन्दोलनमा उत्रिएका छन् । नेपाल शिक्षक युनियन र शैक्षिक गणतान्त्रिक मंचको संयुक्त आयोजना तेस्रो चरणको आन्दोलन भैरहेको छ । आन्दोलनका क्रममा आइतबार प्रहरी प्रशासनले हस्तक्षेप गर्दा दर्जनबढी शिक्षकहरु घाईते भएका छन् । आन्दोलनका विषयमा नेपाल शिक्षक युनियन सुर्खेतका अध्यक्ष तथा संयुक्त शैक्षिक आन्दोलन समिति सुर्खेतका संयोजक धनसिंह खड्कासंग दिपक बुढाले गरेको कुराकानी ।

तपाईहरु को आन्दोलन किन ? के का लागि गर्दै हुनुहुन्छ ?

 अहिले नेपाली शिक्षकहरु आन्दोलनमा छन् । आन्दोलन गर्नुको मुख्य कारण विगतका सरकारहरुसंग पटक–पटक गरेका सम्झौताहरु सरकारले कार्यान्वयन नगरेका कारणले हामी शिक्षकहरु आन्दोलनमा जान बाध्य भएका हौं । विगतका सम्झौता मात्र हौइन अहिलेको सरकारसंग गरेका सहमति र नया“ सरकारले  दिएका आश्वासनका सन्दर्भमा हामीहरुले कुरा उठाएका हौं । हाम्रा माग पुरा हुन्छन् भन्ने सोचिरहेको बेला माग प्रति बेवास्ता भैरहेको अवस्थामा बाध्य भएर आन्दोलनमा लाग्नु परेको हो ।

तपाईहरुको आन्दोलन कहिले सम्म हुने हो ?

 हाम्रो यो अहिलेको आन्दोलन तेस्रो तरणको आन्दोलन हो । तेस्रो चरणको आन्दोलनको कार्यक्रममा फाुगन–९ गते अन्तरक्रिया कार्यक्रम सम्पन्न ग¥यांै । १३ गतेको दिन शनिबार विद्यालयमा पठन पाठन गर्ने, १४ गतेको दिन विद्यालय बन्द गरी शान्ति पूर्ण तरिकाबाट जिल्ला शिक्षा कार्याालयमा धर्ना दिने कार्यक्रम थियो र सम्पन्न पनि भयो । १५ गतेदेखि १९ गते सम्म जिल्ला शिक्षा कार्यालय र सार्वजनिक स्थलहरुमा विभिन्न शान्तिपूर्णक कार्यक्रमहरु गर्ने योजनामा छौं । त्यसपछि पनि १९ गते सम्म सरकारले हाम्रा मागहरु पुरा नगरेमा हामीलाई केन्द्रले दिएको निर्देशन अनुसार थप सशक्त आन्दोलनका साथ नेपाली शिक्षकहरु अगाडी बढ्ने कार्यक्रम रहेको छ । 

आन्दोलन त शान्तिपूर्ण भन्नुहुन्छ तर किन डतपाईहरुको आन्दोलनमाथी प्रहरीले हस्तक्षेप ग¥यो नि ?

 हाम्रो आन्दोलन शान्तिपूर्ण तरीकाबाट मंगलगडी चोकबाट शान्तिपूर्ण रुपमा ¥याली सहित जिल्ला शिक्षा कार्यालयमा पुगि काम नरोकी धर्नामा बस्ने कार्यक्रम थियो । जिशिअ, सिडिओ, एसपीलाई पनि शान्तिपूर्ण आन्दोलनका बारेमा जानकारी गराएका थियौं । प्रहरी प्रशासनबाट अपशब्द प्रयोग गरी शिक्षकहरुलाई अघि बढन दिईएन । एसपी सापको पूर्व भनाई ‘कसरी भित्र जानुहुन्छ म भित्र जान दि“दिन’ भन्ने प्रकारको भनाई थियो । त्यो पुरा गर्ने उद्देश्यले शिक्षकहरुमाथी लाठि चार्ज, अश्रुग्या“स, हवाई फायर सहितको नीति अवलम्बन गरी हाम्रा शिक्षक, कर्मचारी साथीहरुलाई घाईते बनाए । तितर–वितर बनाए । लखेट्ने काम गरे । तर पनि शिक्षकहरु पछि हटेनन् । पुनः शसक्त आवाज सहित घेरा तोडेर जिल्ला शिक्षा कार्यालय प्राङ्गढ भित्र प्रवेश गरी हाम्रो नियमित कार्यक्रम शान्तिपूर्ण तरिकाबाट धर्नामा बस्यौं । शान्तिपूर्ण जुलुसमा जिल्ला शिक्षा कार्यालयमा प्रवेशद्धारमा प्रवेश गर्ने क्रममा अत्यन्त दमनका साथ अपशब्द प्रयोग गर्दै दमन गर्ने काम भयो । घण्टाघरमा कोण सभामा परिणत भई हामीमाथी गरिएको दमनको विरुद्धमा सम्पूर्ण शिक्षकहरुको राय सुझाव अनुसार सुर्खेतमा व्यग्लै प्रकृतिको आन्दोलनको घोषणा गरियो । फागुन १५ गते (आज) को आन्दोलनको प्रकृति कस्तो हुन्छ त्यो दिननै थाहा हुनेछ । 

आन्दोलनका क्रममा भएको प्रहरी हस्तक्षेपलाई कसरी लिनुभएको छ ?

प्रहरी हस्तक्षेप अकल्पनिय भयो । हामीले यसको कल्पना पनि गरेका थिएनौं । हामी कुनै विद्रोहात्मक आन्दोलनमा थिएनौं । तर हाम्रो मर्म र भावना विपरित पञ्चायती शैलिबाट प्रहरी प्रशासनले दमन ग¥यो. । दमन पनि अत्यन्त निक्रिष्ठ ढंगबाट हवाई फायर, अश्रुग्या“स, लाठिचार्ज गरेर हाम्रा दजनौं साथीहरुलाई घाईते तुल्याएको छ । यस मानेमा यो प्रहरी आतंक प्रति घोर विरोध र भ्रत्सना गर्दछौं । घाईते शिक्षक कर्मचारी, साथीहरुको औषधी उपचारको व्यवस्था गर्न सम्बन्धित निकायसंग जोडदार माग गर्दछौं । यदि  घाईतेहरुको उपचार, प्रहरी हस्तक्षेपको ज्यादती प्रति प्रहरी प्रशासन आत्मालोचना भएन भने संयुक्त संघर्ष समिति थप संयुक्त आन्दोलनका कार्यक्रम गर्न बाध्य हुनेछ ।

प्रहरी हस्तक्षेपबाट कति जना घाईते हुनुभएको छ ?

 आन्दोलनकाक्रममा करिव ६० जना भन्दाबढी साथीहरु घाईते हुनुभएको छ । केही साथीहरु सामान्य उपचार पछि घर फर्किसक्नु भएको छ भने केही गम्भीर चोट लागेका साथीहरुको स्थानीय देउती नर्सिङ होममा उपचार भैरहेको छ । साथै १५ गते विद्यालय बन्द केन्द्रीय कार्यक्रम होइन तर पनि प्रहरी प्रशासनले हामीमाथी गरेको दमन प्रति विरोध गर्दै १५ गतेका दिन प्रहरी प्रशासन प्रति विरोध स्वरुप सम्पूर्ण विद्यालयहरु बन्दको आव्हान गरेका हौं । 

अब कुन रुपमा अगाडी बढ्नुहुन्छ ?

 केन्द्रले दिएको निर्देशनको आधारबाट र ०६८ फागुन १५ गतेका दिनमा हुने आन्दोलनको प्रकृतिको आधारबाट थप कार्यक्रमको घोषणा गर्नेछु ।

डशिक्षकहरु पढाउन छोडेर आन्दोलनमा लागे जिम्मेवारीबाट पन्छिए भन्ने आरोप छ नि ?

ल वास्तबमा शिक्षकहरु जिम्मेवारीबाट पन्छिएका होइनौं । पठन पाठनलाई बाधा पारेका छैनौं । शनिबार पढाएर पनि आन्दोलनमा लागेका छौं । हामी जिम्मेवार भएर लागेका छौं । आन्दोलनको क्रममा कंहि कतै पठन पाठनमा बाधा उत्पन्न भएमा जिम्मेवारी पूर्ण तरिकाबाट आ–आफ्नो जिम्मेवारी बोध गर्दै पठन पाठन कार्य पुरा गर्न गराउन पनि यसै मिडिया मार्फत म आव्हान गर्न चाहन्छु । 

शिक्षकका मागहरु के के हुन् ?

चार प्रकृतिका मागहरु रहेका छन् । पेशागत मागहरु, शैक्षिक मागहरु, राजनीतिक मागहरु । शिक्षकका मागहरु र स्थानीयमागहरु चार प्रकृतिका मागहरु रहेका छन् । जसमा पूर्व सरकारहरुवीच भएका १४ बु“द्धे सम्झौता कार्यान्वयन, विद्यालय कर्मचारी व्यवस्था, बाल विकासलाई विद्यालय संरचनामा ल्याउन, राहतलाई दरबन्दीमा रुपान्तरण गर्न, विद्यालय समूदायमा हस्तान्तरण गर्ने कार्य बन्द गर्न, शिक्षा सेवा आयोग गठन गर्ने लगायत ३५ सुत्रिय मागहरु राखि हामी आन्दोलनमा छौं भने परिवर्तित समय अनुसार शिक्षा प्रणाली, कक्षा–१२ सम्म निःशुल्क शिक्षाको व्यवस्था, पाठ्य पुस्तकको समस्या, शैक्षिक सामाग्री, दरबन्दीको व्यवस्था, भौतिक सुधार, समयमै प्रशासनिक निर्णयहरु हुनुपर्ने लगायतका मागहरु रहेका छन् ।   

अन्तमा तपाईको भनाई ?

मिति २०६८ फागुन १४ गतेको जिल्ला शिक्षा कार्यालयको धर्ना कार्यक्रममा सहभागिहुनुहुने सम्पूर्ण शिक्षक कर्मचारीहरुलाई हार्दिक धन्यावाद, घाईते शिक्षकहरुको सिघ्र स्वास्थ्य लाभको कामना गर्दै, हाम्रो आन्दोलन प्रति दमन गर्ने प्रहरी प्रशासन प्रति घोर विरोध जनाउ“दछु । हाम्रो आन्दोलन प्रति भावनात्मक रुपमा एक्यबद्धता जाहेर गर्ने सबै महानुभाव प्रति हार्दिक धन्यावाद व्यक्त गर्दछु ।

महोत्सव सम्भावनाहरुको खोजी गर्न 

‘‘सुर्खेतको गौरव सुर्खेतीको शान, पर्यटन र सांस्कृतिक पहिचान, हाम्रो अभियान’’ भन्ने मुल नारा सहित पश्चिम सालकोटमा यहि फागुन २५ गतेदेखि २९ गते सम्म आयोजना गर्न लागिएको छ । उक्त पर्यटन तथा सास्कृतिक महोत्सव को आयोजना गर्नुको मुख्य, उद्देश्य, तयारीका सम्बन्धमा आयोजक मूल समिति संयोजक तथा सालकोट गाविस सचिव तिलकराम अधिकारीस“ग दीपक बुढाले गरेको कुराकानी । 

पश्चिममा महोत्सव किन आयोजना गर्दै हुनुहुन्छ ?

अिब वास्तवममा पश्चिम क्षेत्रमा रहेका सम्भावनाहरुको खोजी गर्न । पर्यटन प्रवद्र्धन, कृषि उत्पादन, फलफुलखेती, पशुपालनको प्रशस्त सम्भावना रहेको छ त्यसको प्रचार प्रसार गर्न नै हो ।

डमहोत्सव गर्नुको मुख्य उद्देश्य के हो ?

पिश्चिम क्षेत्रका पर्यटकिय स्थलहरुको पहिचान गराउने, लोककला संस्कृतिको संरक्षणमा सहयोग पु¥याउने, पर्यटकिय क्षेत्रसम्म पहु“च मार्ग निर्माण गर्ने, लघु घरेलु तथा कृषि जन्य उत्पादन र व्यापार व्यवसायको प्रवद्र्धनका लागि स्थानीय जनताका लागि उत्पेरणा जगाउने, सामाजिक एकता र सद्धभाव बढाउने, स्थानीय प्रतिभाहरुको खोजी गर्ने र त्यसलाई प्रस्फुटन गर्नु नै हो । महोत्सवकै अवसर पारेर त्यस क्षेत्रको सम्भावनाका बारेमा छलफल चलाईने छ । सुर्खेतको पश्चिम क्षेत्रको विकास निर्माणमा सहयोग पु¥याउने मुख्य उद्देश्य भन्नु पर्छ ।

महोत्सवको तयारी कहा“ पुग्यो नि ?

बिस्नका लागि २२ वटा घरमा होमस्टेको व्यवस्था भएको छ । सालकोटको पलैटे बजार स्थित होटलहरुको स्तरबृद्धि गर्ने काम भएको छ । महोत्सव स्थलको निर्माणको काम भैसकेको छ । टेण्ट, स्टल, स्टेज र बारको काम भैरहेको छ । विभिन्न २५ वटा उपसमितिहरुले आ–आफ्नो जिम्मेवारी अनुसार कार्य योजना बनाई काममा बढीरहेका छन् । ५०१ सदस्यीय मूल आयोजक समिति गठन भएको छ । महोत्सवको तयारीका सम्बन्धमा कलाकारहरु को को आउने भन्ने कुरा फिक्स भएको छ ।

डको को कलाकारहरु महोत्सवमा आउ“ंदैहुनुहुन्छ  ?

रिाष्ट्रिय लोक तथा दोहोरी गित प्रतिष्ठानका केन्द्रीय अध्यक्ष तथा गायक पुरुषोत्म न्यौपाने, बद्रि पंगेनी, पशुपती शर्मा, विमाकुमारी दुरा, कृष्ण कंडेल, ऋषि अधिकारी, टिका पुन, कृष्णा विसी, राधिका हमाल, पोखरेली हांस्य कलाकार जोडी, चरीदादा, सुर्खेतती सम्पूर्ण स्थानीय कलाकारहरुको प्रस्तुती रहनेछ ।

ड महोत्सवमा कस्ता कस्ता स्टलहरु  राख्ने तयारी भैरहेको छ ।

मिहोत्सव ११० वटा स्टलहरु रहनेछन् । अब त्यसमा कृषि जन्य उत्पादनहरुको प्रदर्शनी गर्ने खालका, घरेलु, लघु उद्यमिहरुको प्रदर्शन गरिनेछ । त्यसपछि चेतनामूलक विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यालयहरुबाट चेतनामूलक सन्देश फैलाउने खालका स्टलहरु राखिनेछ । व्यापारीक प्रयोजनका लागि पनि स्टलहरु राखिनेछ । ५० हजार दर्शकले अवलोकन गर्नेछन् । एक करोड ५० लाखको कारोबार हुने अपेक्षा गरिएको छ ।

महोत्सवका लागि पूर्वाधारहरुको अवस्था के छ नी ?

मिहोत्सवको पूर्वाधारको लागि अहिले बड्डीचौरदेखि सालकोट सम्मको बाटोको स्तर बृद्धि गर्ने काम भैरहेको छ । सालकोट देखि पर्यटयिक स्थलसम्म पुग्ने बाटोको सुधार कार्य भैरहेको छ । कतै गोरेटो बाटो त कतै  मोटरबाटो सुधारको काम भैरहेको छ । सालकोटकै विभिन्न टोलहरुमा बाटोको निर्माण कार्य भैरहेको छ । बत्तिको लागि जेनेरेटरको व्यवस्था गरिएको छ ।  हुड्के बराह ताल बाटो सुधार कार्य भैरहेको छ । महोत्सवको समयका लागि यो बस व्यवसायी समितिहरुसंग समन्वय गर्ने काम भएको छ । हालको अवस्था भन्दा थप गाडीहरु परिचालन गर्ने सहमति भएको छ । गुठु विजौराबाट सालकोट, सालकोटबाट गुठु विजौरा जाने गाडीको व्यवस्था गरिएको छ । सालकोट देखि पर्यटकिय स्थल सम्म घुम्न जान चाहनेहरुका लागि सानो गाडीको व्यवस्था गरिएको छ । 

डपश्चिममा रहेका पर्यटकिय स्थलहरुको कसरी प्रचार–प्रसार गर्नुहुन्छ नि ?

एिउटा त स्थानीय पत्रपत्रिका मार्पmत प्रचार प्रसार भैरहेको छ । अर्को ब्रोसर, पोष्टर, पम्पलेटहरु निकाल्ने काम भएको छ । ती पर्यटकिय स्थलको बारेमा चिनारी सहित उल्लेख गरिएको छ । पर्यटकिय स्थलहरुको ठूलो फोटो बनाएर महत्वपूर्ण स्थानमा टांस गर्ने सुन्दर सुदुरपश्चिममा भएका पर्यटकिय स्थलको संयुक्त फोटो बनाए जस्तै हामी पनि त्यो मोडेल गर्ने तयारीमा छौं । महोत्सव स्थलमा एउटा सूचना केन्द्र स्थापना हुनेछ र त्यसमार्फत अवलोकनकर्ताहरुलाई पर्यटकिय स्थलहरुको महत्व, जाने सकिने दिने, लाग्ने खर्चका 

बारेमा जानकारी गराउंछौं ।

महोत्सवका लागि सहयोग कहां कहांबाट जुटाउ“ंदै हुनुहुन्छ ?

हिाम्रो महोत्वस जिल्ला विकास समिति सुर्खेतको पर्यटन कार्यदलले तयार गरेको पर्यटन कार्ययोजना भित्र परेकाले जिविस सुर्खेतबाट राम्रो सहयोग हुने विश्वास गरेका छौं । सुर्खेतका पश्चिम क्षेत्रका क्षेत्र नं. ३ मा पर्ने सबै गाविसबाट विशेष सहयोग हुन्छ । जिल्लाका अन्य गाविस, सामूदायिक वनहरु, सुर्खेत जिल्लाका सम्पूर्ण सभासद ज्यूहरु, प्रायोजकहरुबाट, स्टल विक्रिबाट, टिकट विक्रि लगायत त्यस क्षेत्रको माया गर्ने व्यक्तिहरुबाट पनि सहयोग प्राप्त भएको छ र सहयोग हुने छ पनि ।

महोत्सवका लागि विकास निर्माणका पूर्वाधारहरु के के भएका छन् ?

जिस्तै महोत्सव स्थल फिल्ड निर्माण गर्ने काम भएको छ । महोत्सवका लागि आन्तरिक बाटो, उक्त स्थान सम्म पुग्ने बाटो, सार्वजनिक शौचालय निर्माण भएको छ । फिल्ड निर्माणका लागि २ लाख ५० हजार जिविसबाट प्राप्त भएको छ । होम–स्टे तालिमका लागि ५० हजार प्राप्त भएको छ ।  खम्वागाडे–पलैट विद्यापुर सडकका लागि रकम विनियोजन भएको छ । जिविसबाट सालकोट सम्म पुग्ने बाटाका लागि पहल भएको छ । विभिन्न राजनीतिक दलका प्रमुखहरु, सभासदहरु लगायत सरोकारावालाहरुले महत्वका साथ सहयोग गर्नुभएको छ ।

महोत्सवबाट प्राप्त आम्दानीबाट के गर्ने योजना छ ?

मिहोत्सवबाट प्राप्त आम्दानीबाट त्यस क्षेत्रको पर्यटन क्षेत्रको विकास, प्रवद्र्धनका लागि खर्च गर्ने योजना बनाएका छौं ।

महोत्सवका आकर्षणहरु के के हुन ?

मिहोत्सवमा परम्परागत झांकीहरुको प्रस्तुती, स्थानीय संस्कृति झल्कने विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम प्रदर्शन गरिनेछ ।  मावि स्तरीय नृत्य प्रतियोगिता, राष्ट्रिय कलाकारहरुको विविध कार्यक्रमहरुको प्रस्तुती, औद्योगिक व्यापार प्रदर्शनी, घरेलु तथा कृषि जन्य पदार्थहरुको प्रदर्शन गरिनेछ । बाल उद्यान, शैक्षिक सामाग्रीको प्रदर्शनी, खेलसामाग्री, स्थानीय भेषभुषा झल्कने सामाग्रीको प्रदर्शन गरिनेछ ।

महोत्सवबाट पश्चिम क्षेत्रले के पाउ“छ ?

पिश्चिमले वास्तवमा एउटा त्यस क्षेत्रको पहिचानको कुरा रहयो । पर्यटन व्यवसायको सम्भावना भएकाले त्यसको प्रचार प्रसार हुन्छ । भौगोलिक अवस्था, सांस्कृतिक अवस्थाका बारेमा जानकारी गराउन पाउंछ । भोलि गएर त्यस क्षेत्रमा होम स्टे व्यवसाय संचालन हुन सक्छन् र आय आर्जनको स्रोतमा बृद्धि हुन सक्नेछ ।  

तपाई गाविस सचिव किन यति ठूलो जिम्मेवारी लिनुभएको हो ?

मि गाविस सचिव मात्र नभएर त्यस क्षेत्रको बासीन्दापनि हो । त्यसैले आफ्नो, गाविस सचिवको बाहेक केही सामाजिक जिम्मेवारी महसुश गरेर उक्त जिम्मेवारी निर्वाह गर्न तयार भएको अवस्था हो ।

‘म आफूलाई जहिले पनि अन्याय विरुद्ध लडनुपर्छ भन्ने
पक्षधरको रुपमा लिन्छु’ ः डिआइजि थापा
पत्रकार दीपक बुढाले गरेको कुराकानी

 

वीरेन्द्र प्रहरी अस्पतालमा प्रहरी नायब निरीक्षक पदमा २०४० सालदेखि सेवा थाल्नुभएकी पार्वती २०४३ सालमा खुला प्रतिस्पर्धाबाट निरीक्षक (इन्स्पेक्टर) बन्नुभयो । महिला प्रहरी गुल्म हु“दै भिडियो शाखामा दुई वर्षजति काम गर्नुभयो । यसबीच प्रहरी कार्यक्रम उदघोषिका, समाचारवाचिका बन्दै सम्पादनको काममा समेत सक्रिय हुनुभयो । २०४९ मा प्रहरी नायब उपरीक्षक हुनुभई ‘ट्राफिक’को काम सम्हाल्नुभयो । यसपछि बागमती अञ्चल प्रहरी कार्यालय तथा मध्य प्रहरी कार्यालय, काठमाडौंमा एक, एकवर्षसेवा गरेर धादिङ पुग्नुभयो । उहा“ राष्ट्र संघीय शान्ति स्थापना सेवाका लागि बोस्निया पुग्नुभयो । १४ महिनापछि अर्थात २०५४ सालमा उहा“ केन्द्रिय प्रहरी महिला सेलको प्रमुख हुनुभई सेवा गर्नुभयो र प्रहरी प्रधान कार्यालयको कार्यविभाग समन्वय शाखामा बिरामी, घाइतेका लागि समन्वयको कामका साथै प्रहरी स्मारक गुठीमा पनि दुई वर्ष संलग्न हुनुभयो । राष्ट्र संघीय शान्ति स्थापना कार्यका लागि उहा“ पुनः २०६१ मा सियरा लियोन पुग्नुभयो र वर्षदिनपछि फर्किई महिला सेलको पुरानै जिम्मेवारी सम्हाल्नुभयो । यसपछि मेची, गण्डकी अञ्चलमा सेवा कार्यमा तल्लीन रहनुभयो  । जन्मथलो गोरखा भए पनि उहा“ सानै हु“दा बसाई सराई भएकाले उहा“को बाल्यकाल चितवनमै बित्यो । पा“च भाइ, बहिनीकी ठूल्दिदी पार्वती सानैदेखि अदम्य उत्साह र साहसकी प्रतीक हुनुहुन्थ्यो । जनजीवन निमावि चैनपुर, चितवनमा सातसम्म पढेर बा“की एसएलसीसम्मको अध्ययन खैरहनी मावि खैरहनी, चितवनबाट पूरा गर्नुभएको हो । परुरुमकर्या कलेज, काठमाडौँबाट आईए, बीए, पोस्टगे्रजुयट गर्नुभयो । २०३६ सालमा भीमबहादुर थापास“ग उहा“को विवाह भएको हो ।
पार्वती थापामगर एक नमूना महिला हुन् । प्रहरी नायव महानिरीक्षक जस्तो उच्च पदमा रहेकी थापाले आफुलाई जहिले पनि अन्याय विरुद्धमा लडनुपर्छ भन्ने पक्षधर हुन थापा । युग आव्हान दैनिकका लागि उनीसंग गरिएको एक कुराकानी । महिलाहरुले केही पनि गर्नसक्दैनन् भन्ने समाजमा जन्मिएर पनि उहा“ नेपाल प्रहरीको उच्च पदस्थ कर्मचारी हुनुहुन्छ । ¨    कस्तो महसुस गर्नभएको छ ?
= म लाई देशको सेवा गर्न पाउदा खुशी लागेको छ । अनि अर्को कुरा चुनौतीपूणर््ा कार्यगरेर आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाउन सकेकोमा मलाई गर्व लागेको छ ।
¨    यहाले सुन्तली धामीको केसदेखि लिएर विभिन्न कार्यमा निर्भीकता एव इमानदारीपुर्वक काम गर्नुभएको छ, यसमा आफूलाई कसरी मूल्याङ्कन गर्नुहुन्छ ?
= मलाई प्रहरी सेवाभित्र जुन जिम्मेवारी दिइएको छ त्यसलाई अत्यन्तै निर्भीकता एवंम इमानदारीपूर्वक पूरा गर्न चेष्टा गरिरहेकी छु । समाजका मानिसहरुले मेरो बारेमा जस्तो मल्ूयाङ्ंकन गर्नुभएको छ, त्यो मेरो कामको मुल्याङ्ंकन हो । म आफूलाई जहिले पनि अन्यायबिरुद्ध लड्ने र आफ्नो क्षेत्राधिकार प्रयोग गरेर विसंगति र विकृतिविरुद्ध लड्र्नुपर्छ भन्ने पक्षधरको रुपमा लिन्छु । सुन्तली धामीको केसदेखि लिएर विभिन्न केसहरुमा मैले निर्वाह गरेको भूमिका नै यही हो भन्ने मलाई लाग्छ ।
¨ प्रहरी क्षेत्रभित्र पनि विकृति विसंगति छन् भन्ने गरिन्छ । त्यहा कसरी लडिरहनुभएको छ ?
 =     हैन जहा पनि विकृति विसंगति छन् । त्यसमा प्रहरी अछुतो रहने कुरा भएन । अनि प्रहरी सेवा पनि यही समाजकै उपज हो, यो अरु कुनै बह््रमाण्डबाट आएको वा लिइएको होइन । यो समाजका मान्छे नै प्रहरी हुने हुन् । एउटै हातका सबै औला बराबर नभएजस्तै एउटै बाबुआमाले जन्माएका छोराछोरी पनि विभिन्न प्रवृत्तिका हुन्छन् । कोही चोर डाका हुन्छन्, भने कोही डाक्टर पाइलट पनि हुन्छन् । एउटै आमाबाबुले जन्माएका छोराछोरीमा त यस्तो भिन्नता पाइन्छ भने झन हाम्रो फोर्समा विभिन्न परिवार, परिवेश र वातावरणमा हु्र्किएर आएका मान्छेको जमात हुने भएकाले एकआध नराम्रा मान्छेहरु पनि हुनसक्छन् । ती गलत प्रवृत्तिविरुद्ध निरन्तर नलडिरहने कुरै भएन । समाजमा महिलाको सख्ंया पुरुषको भन्दा बढी छ तर प्रहरी सेवाभित्र महिलाको सख्ंया अत्यन्तै न्यून छ । 
¨    यस्तो स्थितिमा प्रहरी सेवाभित्र महिलाहरुको संख्या वृद्धि गर्न के गर्नुपर्ला ?
= प्रहरी सेवामा महिलाहरुको संलग्नता बढाउन विभिन्न कामहरु गर्न्ुपर्छ जस्तो लाग्छ मलाई । पहिलो कुरा त कुनै पनि काम गर्नआफूमा आत्मविश्वास हुनर्पुर्छ । आत्मविश्वास नहुदासम्म कुनै काम गर्न सकिदैन । अनि अर्को कुरा कतिपय महिलाहरु विवाहित तथा बच्चाको  आमा भइसकेकाले पनि यस सेवामा प्रवेश गर्नका निम्ति कडाखाले तालिम हुन्छन् । भन्ने सोचाइले पनि ती महिलाहरु आइरहेका हुदैनन् । तसर्थ म ती सबै महिला बहिनीहरुलाई आत्मविश्वास भयो भने असम्भव भन्ने केही छैन भन्न चाहन्छु । अहिले पनि पढेलेखेका बहिनीहरुका लागि थुप्रै अवसर छन् । यसर्थ यस सेवामा आउन उहाहरुलाई आह्वान गर्दछु । यो हाम्रो गौरवपूणर््ा संगठन हो । यहा पढेलेखेका कतिपय विदेश जान पाउने अवसर पनि पाउछन् । फेरि पनि म उहाहरुलाई यस क्षेत्रमा आउन आग्रह गर्दछु । हाम्रो समाजमा चारैतर्फ लैंगिक विभेद पर्याप्त छ ।
¨    प्रहरी सेवामा काम गर्दा यहाले लैंगिक विभेद भोग्नु भयो कि भएन ?
= लैंगिक विभेदको कुरा गर्ने हो भने घरपरिवारदेखि लिएर जहाकहीं छ । घरपरिवारमा पनि मैले लैंगिक विभेद भोग्दै आएको छु । यो समाजमा लैंगिक विभेद जहातहीं छ । प्रहरी पनि यही समाजको उपज भएकाले लैंगिक विभेद नहुने कुरै भएन । अलिकति खुलेर नभने पनि कहिले काहीं अनुभूति भने हुन्छ । यहा प्रहरी सेवामा प्रवेश गर्ने बेला महिला प्रहरी क्षेत्रमा प्रवेश गर्नेलाई खासै सकारात्मक दृष्टिकोणले हेरिदैन थियो होला ।
¨    कसको प्रेरणाले यस क्षेत्रमा प्रवेश गर्नुभयो ?
= अवश्य पनि हो । अहिले पनि प्रहरी सेवामा महिला सहभागिता राम्रो हुन सकिरहेको छैन ।   अहिले हामीले मध्यपश्चिमाञ्चलमा २ सय प्रहरीका  लागि दरखास्त आह्वान गर्दा ८ हजार जनाको दरखास्त परेको छ र त्यसमध्ये महिलाहरुको  दरखास्त जम्मा ५÷६ सय मात्र परेको छ । जनसख्ंयाको हिसाबले महिलाको संख्या हेर्ने हो भने करीब ५२ प्रतिशत छ तर सहभागिताको हिसाबले हेर्ने होे भने त्यहा अत्यन्तै न्यून मान्न सकिन्छ । अहिले महिलाहरु पढेलेखेका तथा शिक्षितहरुको सख्ंया धेरै हुदाहुदै पनि दरखास्त दिनेहरुको सख्ंया थोरै भएबाटै अहिले पनि संकुचित भावना छ जस्तो लाग्छ ।  होइन भने महिलाहरु पनि कम्तिमा पचास प्रतिशतले दरखास्त दिनुपर्ने हो । अहिले यो स्थिति छ भने झन मैले प्रहरी सेवामा प्रवेश गर्ने बेला आजभन्दा २६्र÷२७ वर्ष अगाडि अवश्य नै प्रहरी सेवामा महिला जागिर खान उत्साहित हुदैनथे । मेरो विचारमा महिला र पुरुषले गर्न काम छुट्टै हुदैन । पुरुषले गर्ने काम महिलाले पनि गर्न सक्छन् र महिलाले गर्ने काम पुरुषले गर्नसक्छन, केवल प्रकृतिले निर्धारण गरेका काम बाहेक सबै काम एउटाले गर्नसक्ने र अर्काले गर्ननसक्ने भन्ने हुदैन । त्यसकारण चुनौतीपूर्ण काम गर्न्ुपर्छ देशभक्तिपूर्ण काम गर्नुपर्छ भन्ने भावना जाग्थ्यो । यसमा मेरो घरपरिवार र बुवाआमाले पनि प्रोत्साहन गर्नहुन्थ्यो । म जनजातिकी छोरी भएकाले पनि घरपरिवारमा मैले गर्नखोज्ने कामप्रति खासै रोकटोक भएन । घरपरिवारकी म जेठी छोरी भए पनि चितवनबाट काठमाडौं पढ्न जान्छु भन्दा घरपरिवारबाट कहिल्यै अवरोध भएन । म जागिर खान्छु भन्दा पनि यो जागिर खा, त्यो नखा भनेर भन्नुभएन । अनि मेरो श्रीमानले पनि कहिल्यै त्यसो भन्नुभएन । मैले इच्छा गरेपछि प्रहरीमा जागिर खान कसैले रोकटोक गर्नुभएन ।  
¨ कस्तो पाउनुभयो त यहाको शान्ति सुरक्षाको अवस्था ?
 = दाङको समग्र शान्ति सुरक्षाको स्थिति मैले ठीकै पाएको छु । अहिले यहा ठूला ठूला घटनाहरु भएका छैनन् । विकासको क्रमसगै अपराधको क्रम पनि अवश्य नै पहिलेको दाजोमा बढ्नु स्वाभाविकै हो । जनसंख्या वृद्धि, विकासको गति आदिले गर्दा पहिलेको तुलनामा अपराध बढ्नु स्वाभाविकै हो तर पनि सग्रममा व्यालेन्समै छ । पछिल्लो चरणमा आत्महत्याको दर बढी पाए मैले । यसका लागि जनचेतनामूलक कामहरु गर्नुपर्ने मैले पाए ।
¨ अपराधीहरुसग अत्याधुनिक सुविधा हुने तर प्रहरीसग आधारभूत सेवा सुविधा पनि छैन भन्ने गरिन्छ, यसले त अपराध नियन्त्रण गर्नगाह्रो भएन र ?
=  अवश्य नै हो । अपराधीहरुसग अत्याधुनिक  सेवा सुविधा हुन्छन् । उसले त्यसको प्रयोग गरी अपराध गर्छ र भाग्छ । जस्तो अपराधीसग मोटरसाइकल छ भने उ त्यही प्रयोग गरेर अपराध गरेर भाग्छ तर प्रहरी लोकल बस समातेर अपराध भयो रे भन्ने ठाउतर्फ जानुपर्छ । अपराधीहरुले अपराध गरेको रकमले अर्को अपराध गर्न अत्याधुनिक प्रविधि प्रयोग गरिरहेका हुन्छन् । यस्तो अवस्था छ, यसले प्रभाव नपार्न कुरै भएन ।
¨ प्रहरीलाई अझ बढी चुस्तदुरुस्त र जनताप्रति समर्पित गराउन के गर्नुपर्ला ?
=  सर्वप्रथम त प्रहरीलाई स्रोत साधनसम्पन्न बनाउनुपर्छ । सवारी साधनहरु पर्याप्त मात्रामा दिनुपर्छ अनि भौतिक पूर्वाधारहरुको पनि व्यवस्था हुनुपर्छ । मध्यपश्चिम क्षेत्रमा धेरै भौतिक संरचनाहरु ध्वस्त भएका छन्, ती समयमा निर्माण गरिनुपर्छ । यसो भयो भने प्रहरीलाई दिएको जुनसुकै काम पनि सफलतापुर्वक सम्पन्न गर्न सकिन्छ जस्तो लाग्छ ।
¨ अन्त्यमा केही भन्नु छ कि ?
=  स्रोतसाधन अपुग छ भन्दैमा हामीले हात बाधेर बस्ने कुरै हुदैन । हामीसग जति स्रोत साधन र जनशक्ति छ त्यसको अधिकतम प्रयोग गरेर अपराध नियन्त्रण गर्नतर्फ लागिरहेका छौं । त्यो कोसिस रहिरहन्छ । प्रहरी सरकारको एउटा कम्पोनेन्ट मात्र हो यस्तै कम्पोनेन्ट सरकारका छन् । सरकारले सबैलाई हेर्नुपर्छ । क्रमशः हाम्रा सुधारका कामहरु, विकासका कामहरु भइरहेका छन् । अझै धेरै हुने हो भने द्रुतगतिमा काम गर्न सकिन्थ्यो कि भन्ने लाग्छ ।

= सहकारी केहो सजिलो सगं वुभm्‍ने गरी भन्दिनुस न ?¨ 

सहकारी हामीसंग रहेको स्रोत, साधनहरुको समुचित परिचालन गरी हाम्रा पेशा, व्यवसाय र सिपमा सहकारीका विश्व व्यापि मूल्य तथा सिद्धान्तमा आधारित रहेर सहकार्य गर्दै गरिने व्यवसाय गनर्े धेरै मध्येको एक तरिका वा पद्धती हो जसले सहकारीमा आबद्ध मानिसहरु एवं समुदायमा सकारात्मक प्रभाव पार्दछ तथा समानता एवं समतामूलक परिवार, समाज स्थापना गर्न मद्धत गनर्े भएकोले सहकारीलार्इ विश्वमा मन परार्इएको छ ।

= सहकारी किन महत्वपुर्ण्ा र आवश्यक छ ?¨ 

सहकारीको महत्वलार्इ हामी कुनै एक कोण्ाबाट मात्र व्याख्या विश्लेष्ाण्ा गर्न सक्दैनौ मूख्यत सफल सहकारीको कारण्ाबाट सहकारीमा आबद्ध मानिसहरु लगायत समग्र समाजको आर्थिक, सामाजिक, सांस्क ृतिक तथा व्यवसायिक विकास हुने द ृष्टिकोण्ाले सहकारीको उच्च महत्व रहन्छ ।मूख्यत हाम्रो जस्तो ग्रामीण्ा क ृष्ाि अर्थतन्त्रलार्इ व्यवसायिक बनाउदै गरिवी घटाउने, स्वरोजगारी सिर्जना गनर्े तथा समग्र अर्थतन्त्रको उत्पादन बढाउन ग्रामीण्ा क्ष्ोत्रमा रहेको लगानीको न्यूनता एवं, जोखिम बहनताको चुनौतीलार्इ सहज सामना गनर्े उपयूत्त विकल्पको रुपमा सहकारीले आफ्‍नो पहिचान सहित महत्व स्थापित गरेको पार्इन्छ ।सहकारी मर्मलार्इ आत्मसाथ गर्न सकियो भने सहकारी अनरुपको सहकार्य जुन सुकै वर्ग, तहमा आवश्यक छ यद्यपी विपन्न एवं ग्रामीण्ा क्ष्ोत्रमा सहकारीको कुरा गर्दा विपन्नहरु संग लगानीको अभाव रहेको हुन्छ, उनीहरु उत्पादन गर्दछन्‍ नाफाबाट महल अरुले ठड्‍याउछन्‍, उनीहरु जोखिम लिन सक्दैनन्‍, उनीहरु उत्पादन लागत घटाउन सकिरहेको हुदैनन्‍, उनीहरु प्रशोधन तथा बजारीकरण्ाबाट फार्इदा लिन सकिरहेका हुदैनन्‍ यी सन्दर्भमा उनीहरुमा रहेको स्रोत, साधन, सिप, पूंजी, श्रमको उपयूत्तm सहकार्य हुन सक्यो भने उनीहरुले वास्तविक रुपमा प्रतिफल हासिल गनर्े अवस्था आउन सक्दछ तसर्थ सहकारीको आवश्यकता एवं अपरिहार्यता रहेको छ ।

=  यस क्ष्ोत्र र सुखर्ेत जिल्लाको अहिलेको सहकारी को स्थीति के हो ?¨ 

यस क्ष्ोत्रको कुरा गर्दा डिभिजन सहकारी कार्यालय सुखर्ेतको कार्यक्ष्ोत्र भित्र पनर्े दैलेख, जाजरकोट र सुखर्ेत गरी ३ (तीन) जिल्लामा भएका सहकारी संस्थाहरुको गतिविधिको समग्र विष्ायहरु पर्दछन्‍ । दैलेख र जाजरकोट जिल्लामा गैर सरकारी संस्थाहरु, स्थानीय निकाय एवं स्थानीय मानिसहरुको पहलमा सहकारी संस्थाहरु दर्ता हुने त्रmम विगत भन्दा बढेर गएको छ । दैलेख तथा जाजरकोटका सहकारी संस्थाहरु विशेष्ात बचत तथा ऋण्ा, क ृष्ाि उत्पादन, जडिबुटि खेती तर्पm विस्तारै अग्रसर हुन थालेको पार्इन्छ । मुख्यत सरकारी निकायको रुपमा डिभिजन सहकारी कार्यालयले जनशत्तmि एबं बजेटको न्यूनताको कारण्ा धेरै कार्यत्रmमहरु उत्तm जिल्लाहरुमा लान सकिरहेको छैन तथापि केहि तालिमहरु उत्तm जिल्लाहरुमा नै गै संचालन गरिरहेको एवं समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ र त्यसको प्रभाव सकारात्मक रुपमा परेको छ । दैलेख र जाजरकोट जिल्ला अन्र्तगतको सहकारी संस्थाहरुको प्रभावकारीता बढाउन गैरसरकारी संघ, संस्थाहरुले खेलेको भूमिका लार्इ हामीले सरहना गनर्ु पर्दछ यद्यपि सहकारीे पद्धती संग उत्पादन देखि बजार सम्मका मूल्य श्र ृखला र सहकारी मर्मलार्इ अपेक्ष्ाा गरिए अनुसार एक आपसमा आवद्ध गर्न सकिएको छैन । सुखर्ेत जिल्लाको सन्दर्भमा कुरा गर्दा सुखर्ेत जिल्लामा हाल सम्म ४४६ वटा विभिन्न प्रक ृतिको सहकारी संस्थाहरु दर्ता भएको देखिन्छ । सुखर्ेत जिल्लामा सहकारी क्ष्ोत्रमा बचत तथा ऋण्ाको कार्यलार्इ सहकारी कर्मी तथा सहकारी सदस्यहरुले धेरै हद सम्म बुभmीसकेको अवस्था छ जुन ठुलो उपलब्धी हो तर उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रमा सहकारीहरुले अपेक्ष्ाा गरिए अनुसार प्रगति गर्न सकिरहेका छैनन्‍ । उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रको कुरा गर्दा तरकारी विउm उत्पादन, जडिबुटी प्रशोधन, विद्युत उत्पादन, पशु पालन, शिक्ष्ााको क्ष्ोत्रमा सुखर्ेतमा रहेका सहकारी संस्थाहरुबाट गरिएको कार्यहरु उल्लेख गर्न लायक छ यद्यपी सहकारी मर्म अनुसार धेरै कामहरु हुन बांकी छन्‍ ।

= यस क्ष्ोत्रमा आएको सहकारी त्रmान्तिलार्इ कसरी लिन सकिन्छ ?¨ 

सर्व प्रथम हामीले के बुभm्‍न जरुरी छ भने सहकारी एउटा पद्धती हो, सहकारी पद्धतीले उत्पादन भएका बस्तु, सेवा तथा विचारहरुलार्इ हामी देख्न, स्पर्श गर्न तथा महशुस गर्न सक्दछौ तर सहकारी नाम कै उत्पादन भन्ने चांही हुदैन तसर्थ सहकारी अभियानले दिने प्रतिफल विभिन्न क्ष्ोत्रमा देखिन्छ । यसरी देखिएका प्रतिफलहरुमा सहकारी मर्म अनूरुपको सहकार्यको योगदान कति छ भन्ने आधारमा सहकारीको सफलतालार्इ नाप्ने कसी बनाउनु पर्दछ ।यस क्ष्ोत्रमा विशेष्ात सहकारी दर्ताको अभियानलार्इ हेर्दा एक प्रकारको त्रmान्ति कै अवस्था जस्तो लाग्दछ युद्ध स्तरमा खुलिरहेका सहकारीहरुको संख्यात्मक ब ृद्धि उल्लेख्य भएको छ तर गुण्ाात्मक परिण्ाामहरु आउन बांकी छ यस सन्दर्भमा हामी सहकारी क्ष्ोत्रले वास्तविक रुपमा उत्पादन बढायो, वर्ग विभेद घटायो र वास्तविक रुपमा उत्पादनकर्ताहरुलार्इ उनीहरुले प्राप्त गनर्ु पनर्े हिस्साको फार्इदा दिलाउन सक्यो र सामाजिक, आर्थिक, सांस्क ृतिक, व्यवसायिक विकासमा ठोस परिण्ााम देखियो भने यसलार्इ एक प्रकारको त्रmान्तिको अवस्था भन्न सक्दछौ अन्यथा संख्यात्मक रुपमा बढेको तथ्याकंले सहकारी बारे चासो र सत्रिmयता बढेको छ भन्ने कुरालार्इ पुष्टि गरिरहेको छ । सहकारीको मर्म अनुरुपको प्रतिफल प्राप्ती तफ लाग्नु पनर्े विष्ायमा सबै पक्ष्ा, निकायबाट जोड दिनु पनर्े, सहयोग गनर्ु पनर्े आवश्यकता रहेको छ ।

 = मान्छेहरु क्रम्रश: सहकारी प्रति आकर्सित हुन थालेका हुन जस्तो लाग्छ यहालार्इ ?¨ 

अवस्य मानिसहरु विभिन्न किसिमले सहकारी प्रति आकष्ाित भै रहेका छन्‍ । सरकारले सहकारीलार्इ जोड दिर्इरहेको, गैर सरकारी क्ष्ोत्रले सहकारीलार्इ दिगो पन र प्रभावकारीताको हिसावले कार्यत्रmमको अन्तिम अवस्थामा कानूनी हैसियत दिन पहल गरेको तथा स्थानीय मानिसहरु आफ्‍ना आवस्यकताहरुलार्इ सहकारी माध्यमबाट पुरा गर्न जागरुक भै सहकारी संस्था खोल्न लागि परेका जस्ता आधारमा सहकारी प्रति आकर्ष्ाण्ामा ब ृद्धि भएको भन्न सकिन्छ तर यो आकर्ष्ाण्ा भित्र स्वतस्फूर्तता कति मात्रामा छ, निस्वार्थता कति छ भन्ने कुराले महत्व राख्दछ । कुनै कुरा पाउने आशामा सहकारी प्रति चासो बढ्‍नु राम्रो होर्इन तर आपसी अन्र्तत्रिmर्याबाट सिर्जीत आवश्यकताहरु सहकार्यमूलक ढगंबाट समाधान गर्न आकर्ष्ाण्ा बढ्‍नु राम्रो एवं शुखद कुरा हो ।

=  सहकारीमा आम जनताले फार्इदा के लीर्इरहेका छन ?¨ 

वर्तमान अवस्थामा हेर्दा सहकारीबाट मानिसहरु आफ्‍नो पूंजीलार्इ शेयर र निक्ष्ोपको रुपमा सहकारीमा राख्दै लाभासं र व्याज प्राप्त गरिरहेका छन्‍ र सुलभ तरिका एव दरमा सानो तिनो ऋण्ा प्राप्त गरिरहेका छन्‍ जसलार्इ महत्वपूण्ा सिकार्इ एवं फार्इदाको रुपमा लिन सकिन्छ । अव सहकारीबाट मानिसहरुले उनीहरुको उत्पादन लागत घटाउने, विभिन्न आवश्यकीय सेवा प्राप्त हुने ढंगको फार्इदा लिन सक्नु पर्दछ र समग्र जीवन स्तर माथि उठाउने प्रकारको फार्इदा लिन सक्ष्ाम हुनु पर्दछ ।

=  यस्ले साच्चिकै जनतालार्इ र ग्रामिण्ा क्ष्ोत्रका सर्वसाधारण्ालार्इ फार्इदा गरीरहेको छ वा अन्य केहि सिमित व्यत्तmिहरुलार्इ ?¨ 

एक दमै महत्वपूर्ण्ा सवालको रुपमा यसलार्इ मैले लिन्छु । सर्व साधारण्ाले फार्इदा नै लिएका छैनन्‍ भन्ने अवस्था त छैन तर पनि अन्य क्ष्ोत्रमा जस्तै टाठा बाठाहरुले सहकारीको क्ष्ोत्रमा पनि बढी फार्इदा लिर्इ रहेको कुरालार्इ नकार्न मिल्दैन । किन कि आफू संग प्रशस्त लगानी क्ष्ामता भएका व्यत्तmिहरु आपसमा मिलेर सहकारी मर्म अनुसार सहकार्य गर्दै उत्पादन क्ष्ोत्रमा कार्य गनर्े प्रशस्त संभावना र अवस्था छ तर पनि उनीहरु त्यसो गरिरहेका छैनन्‍ । हुने खानेहरुबाट उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रमा सहकारी गनर्े हो भने विपन्नहरुले रोजगारी देखि आयस्तर बढाउने सम्मका लाभ प्राप्त गर्ने र सहकारीले आवश्यक जनशत्तmि तथा श्रम उपयोग गर्न सक्ने अवस्था हुन्थ्यो तर यस प्रकारको सहकारी अभियानको एकदमै कमी देखिन्छ । हाम्रो सामाजिक प्रब ृत्त िकै कारण्ा हामीहरु पछाडी परेको तथ्य घाम जस्तै छर्लङ्ग छ यो प्रब ृत्तबिाट सहकारी पनि अछुतो छैन । विपन्न वर्गको विवशतालार्इ मात्र ऋण्ा लगानीको रुपमा व्याज असुल्ने तबरले काम गरिदा सहकारी दिगो हुने छैन र यसबाट सिमित व्यत्तmिहरुले मात्र सिमित समयको लागि फार्इदा लिने अवस्था निर्माण्ा हुन्छ । मेरो विशेष्ा अनुरोध के हो भने क्ष्ामता भएका मानिसहरुले कम्तिमा आफ्‍नो मजबुत अवस्थाको आकंलन गर्दै उद्धेश्य मिल्नेहरु संग मिलेर कम्तिमा उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रमा सहकारी मर्म अनुसार सहकारी गरौ, सहकारीलार्इ व्याज असुल्ने थलोको रुपमा प्रयोग नगरौ भन्ने मात्र हो ।  यसो गरिएमा मात्र सहकारीबाट वास्तविक रुपमा सबै तह, वर्गका मानिसहरुले फार्इदा प्राप्त गनर्े तथा समग्र देशको विकास हुने अवस्थ्ाा सिर्जना हुन सक्दछ । उपरोत्तm सन्दर्भमा मूख्य कुरा चांही के हो भने जव सम्म सर्वसाधारण्ा एवं विपन्न मानिसहरुले वास्तविक रुपमा सहकारी उनीहरुको लागि आवश्यक छ र सहकारी उनीहरुको तहबाट माथि उठ्‍नु पर्दछ भन्ने कुरा बुभm्‍न सक्दैनन्‍ वा बुभmाउन सकिदैन तब सम्म सहकारीमा उपरोत्तm प्रश्नमा उल्लेख गरिएको प्रब ृत्तकिो अन्त हुन असजिलो छ । सामाजिक प्रब ृतिको छायां सबै क्ष्ोत्रमा देखिने गर्दछ सहकारी मात्र यस छायांबाट कहां अछुतो रहन सक्दछ र ।

=  सहकारीमा विक ृती पनि आर्इरहेको भन्ने कुरा यहा स्व ृकानर्ुहुन्छ कि नार्इ ?¨

 विक ृतिका सन्दर्भमा हामीले माथि गरेको कुराकानीबाट पनि धेरै प्रष्ट्र हुन्छ भन्ने मलार्इ लाग्दछ । विक ृतिलार्इ दुर्इ रुपबाट हेनर्ु पर्दछ एउटा अन्जानमा हुने गल्ती भने अर्को जानाजान वा संगठित रुपमा गरिने विक ृतिपूर्ण्ा कार्य । सहकारी क्ष्ोत्रमा निस्चित रुपमा अन्जानमा भएका गल्तीहरुको बढी बाहुल्यता छ । जनताको पसिनाबाट संकलित पूंजी संकलन हुने क्ष्ोत्र र विपन्न जनताले बाच्नका लागि संचालन गरेका व्यवसायहरुमा आवश्यक लगानीको क्ष्ोत्रको रुपमा रहेको सहकारी क्ष्ोत्रमा वास्तवमा सरकारी निकायबाट अपेक्ष्ाीत रुपमा काम गर्न नसकिएको कुरा केन्दि्रय स्तरमा पनि स्वीकार गरिसकिएको छ । सहकारी क्ष्ोत्रमा सर्व प्रथम त सहकारी प्रण्ााली अनूरुपको मोडेलहरुको नै विकास गर्न र सो अनुरुप सरकारी सत्रिmयता बढाउन सकिएको छैन । सहकारी आज सहकारी संस्था खोल्न बुभm्‍नेहरुले व्याख्या गरे अनुरुप अगाडी बढ्‍न बाध्य छ । विपन्न एवं ग्रामीण्ा क्ष्ोत्रको ठूलो हिस्साले सहकारीको मर्म बुभm्‍न नै नपार्इरहेको अवस्था छ । सरकारी निकायमा उपलब्ध जनशत्तmि र न्यून स्रोत साधनबाट गर्न सकिने जति प्रयास र कामहरु गरिएको छ । तर क्ष्ामताले गर्दा नसकिने अवस्थाको जिम्मेवारी लिन सकिदैन र दोष्ा थोपनर्ुको कुनै तुक पनि हुदैन भन्ने लाग्दछ । संविधानमा नै सहकारी लार्इ महत्वपूर्ण्ा भागको रुपमा लिए पछि सहकारी क्ष्ोत्रमा सरकारी निकायको महत्वपूर्ण्ा उपस्थिति रहनु आवश्यक छ र प्रभावकारी कार्यत्रmमहरु लानु पर्दछ अन्यथा सहकारी अभियान कुहिरोमा हरार्इ रहेको काग जस्तो हुन्छ भन्ने लाग्दछ । उपरोत्तm अवस्था र सन्दर्भ संग हामीले सहकारी क्ष्ोत्रमा रहेका विक ृतिहरुलार्इ कम गर्न तथा हटाउन सबैले आ–आफ्‍नो क्ष्ोत्रबाट सक्दो प्रयास गरी काम गनर्ु नै समयको माग र आवश्यकता हो भन्ने लाग्दछ ।= यसलार्इ सच्याउन वा यो विक ृतिलार्इ रोक्न के के गनर्ुपर्ला ?¨

 सरकारी निकायलार्इ स्रोत, साधन, सिप युत्तm जनशत्तmि र स्पस्ट अधिकार सहित सम्पन्न बनार्इनु पर्दछ जसले गर्दा सरकारी काम कारवाही प्रभावकारी हुनेछ । सहकारी क्ष्ोत्रको विकास आवश्यकता अनुरुपका कार्यत्रmमहरु छुन, देख्न, महसुस गर्न सकिने तबरले लागु गरिनु पर्दछ । साथै सहकारीका छाता संगठनहरुको सहकारी क्ष्ोत्रमा सुशासन कायम गनर्े महत्वपूर्ण्ा भूमिका रहन्छ । छाता संगठनहरुलार्इ निहित स्वार्थ र सरकारलार्इ हस्तक्ष्ोप गनर्े प्रब ृतिबाट अलग गरी विशुद्ध व्यवसायिक तथा पेशागत वकालतमा प्रखर बनार्इनु पर्दछ । सहकारीलार्इ जथाभावि तरिकाले व्याख्या गनर्े तथा बुभm्‍ने एवं परिपाटीलार्इ स्पस्ट नीतिगत तथा जनचेतना मूलक कार्यत्रmमहरुबाट सच्चाउन आवश्यक कार्यत्रmमहरु लागु गरिनु पर्दछ । सरकारी एक्लो प्रयासबाट मात्र सहकारी क्ष्ोत्रमा विक ृति रोकिदैन यसमा सबै क्ष्ोत्रको चासो, सहयोग र समन्वयको नितान्त खांचो रहेको रहन्छ भन्ने मर्मलार्इ सबै क्ष्ोत्र, निकायले आत्मसाथ गर्न सक्नु पर्दछ ।

=  एउटै सहकारीले वहुउदेश्यि खालको कार्यक्रम वनाउने र त्यो सफल नहुने समस्या छ यसलार्इ रोक्न के गर्न सकीएला ?¨

 सहकारीको मर्म अनुरुप सहकारीका आयामहरुमा काम गर्न उपयूत्तm तबरले प्रशिक्ष्ाण्ा, कार्यान्वयन र लगानीको आवश्यकता रहेको छ । सहकारी फूर्सदमा रहनेहरुले संचालन गनर्े नभै आवश्यकतामा रहेका व्यत्तmिहरुले संचालन गनर्े परिपाटी बस्न सक्यो भने यो समस्या रोक्न सकिएला । बहुउद्धेस्यीय अनूरुपको कार्यत्रmमहरु संचालन गर्न सहकारीहरुलार्इ आवश्यक प्रशिक्ष्ाण्ा, सहजीकरण्ा प्रदान गरिनु पर्दछ । मानिसका आवश्यकताहरुमा विविधता हुन्छन सोही अनुरुप सहकारीका काम कारवाहीहरुलार्इ बहुमुखि बनाउनु नै बहुउद्धेस्यीय सहकारीको मर्म हो भन्ने तथ्यलार्इ मनन्‍ गरिनु पर्दछ ।

=  अनि कती सहकारीमा आर्थिक हिनामिनाको कुरो पनि आउने गरेको छ यस्लार्इ रोक्न के कस्तो योजना छ आगामि दिनमा ?¨ 

आर्थिक हिना मिना भएको कुरा डिभिजन सहकारी कार्यालयमा हालका दिनमा लिखित रुपमा उजुरीको रुपमा आएको छैन र हिनामिना बारे हामीलार्इ कुनै जानकारी छैन । केहि वर्ष्ा अगाडीको कुरा गनर्ु भएको हो भने त्यो अदालतको प्रक ृयामा रहेको छ त्यसको बारेमा भएको प्रगति सम्बन्धित निकायबाट बुभm्‍न सक्नुहुन्छ । हिना मिनाको कुराहरु कहि कतै पार्इन्छ भने लिखित रुपमा उजुरी गर्न सकिन्छ र कानून अनूरुप कारवाही अगाडी बढाउन डिभिजन सहकारी कार्यालयले कुनै कसर बांकी राख्ने छैन  भन्ने कुरा सबैलार्इ अनुरोध गर्दछु ।

=  मान्छेहरु जति सहकारीमा सहभागिता जनाउनुपनर्े हो त्यति को सहभागिता देख्नुहुन्छ ?¨ 

सहकारीको सदस्य हुने किसिमको सहभागितालार्इ पनि एक प्रकारको सहभागिता मान्न सकिन्छ तर अर्थपूर्ण्ा र सत्रिmय सहभागिताको कुरा गनर्ु भएको हो भने सहकारीहरुमा बचत तथा ऋण्ाको रुपमा सदस्यहरुको सहभागिता उल्लेख्य रहेको छ तर उत्पादन मूलक क्ष्ोत्र तथा कार्यहरुमा सहकार्यगत सहभागिताको अभाव रहेको छ जसमा सदस्यहरुको आवश्यकता, सहकारीको कार्यत्रmम तथा सदस्यहरुको स्तर, सहकारी संचाललकहरुको प्रब ृत्त िजस्ता कुराहरुले प्रभाव पार्दछ यस तफ विशेष्ा ध्यान दिन जरुरी देख्दछु ।

=  वढि भन्दा वढि सहभागिता गराउन के गनर्ुपलार्इ ?¨ 

सहकारी र सदस्य दुबैको दोहोरो आवश्यकताका आधारमा सहकारी निर्माण्ा, संचालन एवं सहकारी सदस्यता बन्ने तथा बनार्इने काम गर्नु पर्‍यो । सहकारीमा सदस्यता वितरण्ा गर्दा सदस्यहरुको सिप, पेशा, व्यवसाय र समस्या वा आवश्यकता आदिमा आधारित भएमा मात्र अर्थपूर्ण्ा सहभागिता प्राप्त हुन सक्दछ ।

=  यस्को आधुनिकीकरण्ा र यस्मा भैरहेको विक ृती रोक्न सरकारी र गैर सरकारी क्ष्ँेत्रको भुमिका के देख्नुहुन्छ यहा  ?¨

 एकदमै महत्वपूर्ण्ा भूमिका देख्दछु । सरकारी प्रयासबाट मात्र अपेक्ष्ाित उपलब्धी हासिल गर्न नसकिने कुरा घाम जस्तै छर्लङ्ग छ । विगतमा सरकारी एक्लो प्रयासबाट मात्र भएको उपलब्धीलार्इ मूल्याकंन गर्दा धेरै असफलताका तितो अनुभव छ । तसर्थ सबै क्ष्ोत्र, निकायले विक ृतिहरु घटाउन महन्वपूर्ण्ा रुपले सहयोग, समन्वय गर्न आवश्यक छ र भूमिका महत्वपूर्ण्ा छ । ।

=  सहकारीमा अन्य राष्ट्र र हाम्रो देशको विकासको तुलना गर्दा ?¨ 

अन्य देशहरुमा सहकारीहरुलार्इ विशेष्ा मोडेलको रुपमा विकास गरिएको छ र उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रमा सहकार्य गरिएको छ । नेपालमा विशेष्ात बचत ऋण्ाको बारेमा धेरै मानिसहरु सचेत भै कार्यहरु गरिरहेका छन्‍ । नेपाल र अन्य देशहरुमा मूख्यत उत्पादन मूलक क्ष्ोत्रमा सहकार्य गरिरहेको सन्दर्भसंग जोडेर हेर्दा धेरै भिन्नता पाउन सकिन्छ । उत्पादन, प्रशोधन तथा वितरण्ामा गरिएको सहकार्यलार्इ आधार मान्दा नेपालमा अन्य देशको तुलनामा कम सहकार्यहरु भएको देखिन्छ तर बचत तथा ऋण्ालार्इ विशेष्ा रुपमा आम जानकारी र सरोकारको रुपमा अपनाएको पार्इन्छ ।

=  आम जनसमुदायमा सहकारी प्रतिको विस्वास आवश्यत्तmा वोध गराउन के गनर्ु पर्छ  ? ¨ 

विपन्न तथा ग्रामीण्ा क्ष्ोत्रमा सहकारी सम्बन्धि व्यापक जनचेतना फैलाउनु पर्दछ । सहकारी मोडेल तथा प्रण्ाालीबारेमा प्ररिक्ष्ाण्ा दिर्इ उनीहरुलार्इ उत्पादन, प्रशोधन तथा वितरण्ा प्रण्ाालीमा गरिने लगानी तथा सहकार्य र सहयोगको बारेमा सहकारी अभियान बारे जागरुक बनाउनु पर्दछ र अर्थपूर्ण्ा सहभागि हुन उत्प्रेरित गनर्ु पर्दछ ।

=  अन्तमा केहि भन्नु छ ?¨

सहकारी क्ष्ोत्रमा विशेष्ात सहकारीको मर्म अनूरुप काम गर्न सबै क्ष्ोत्र, निकायले आ–आफ्‍नो तफबाट सहयोग गर्नूहुन अनुरोध गर्दछु साथै सबै सहकारी कर्मीहरुमा सहकारीबारे कुनै जानकारी लिन तथा सहयोगको लागि डिभिजन सहकारी कार्यालयसंग सम्पर्क तथा समन्वय गर्न पनि अनुरोध गर्दछु ।

‘कसैले पनि बिहेको प्रस्ताव गरेन’

नेपाल टेलिभिजनको लोकप्रिय कार्यक्रम तीतो सत्यकी कलाकार दीपा श्री निरौलालाई नचिन्ने कमै मात्र होलान् । सानैदेखि कलाकारितामा लागेकी निरौला अफ्नो प्रस्तुति देखाउन देश विदेशका धेरै ठाउँ पुग्नुभएको छ । धेरै कलाकार अमेरिका गइसकेपछि उतै बस्ने गरेका छन् । तर उहा“चाहि अमेरिकामा जान आउने भएपनि नेपालमा नै आफ्नो कला प्रदर्शन गर्दै आउनु भएको छ । प्रस्तुत छ, यसै विषयमा कलाकार निरौलासित अमेरिकाबाट फर्केपछिको संवाद ।
”कहिले के सिलसिलामा जानुभएको थियो ?
भ्कार्यक्रम प्रस्तुतीको क्रममा एक वर्षअघि त्यहा“ पुगेको थिए“ ।
”अहिलेसम्म कतिपटक जानुभयो ?
भ्त्यही एकपटक गएको हो । त्योबेला दुई महिनासम्म अमेरिका बसियो ।
”नेपाली कलाकारहरुलाईपनि भेट्नुभयो होला ?
भ्भेटें । सबैसित त भेट भएन । केही कलाकारहरुसित भेट भयो ।
”उनीहरुको अवस्था कस्तो छ ?
भ्राम्रो छ । जहा“ गएपनि कला मर्दैन भन्ने कुरालाई उहा“हरुले प्रमाणित गरेर देखाइदिनुभएको छ । कतै सांगीतिक कार्यक्रम भएको थाहा पाउने बित्तिकै उहा“हरु आफ्नो प्रस्तुति देखाउन पुग्नुहुन्छ । खोजी खोजी कार्यक्रममा जानुहुन्छ । नेपालबाट कोही गयो भने घरमा बोलाएर खुवाउनुहुन्छ । नेपालका अरु कलाकारहरुसित छुट्टिएर बस्नुपर्दा उहा“हरुले नरमाइलो महसुस त गर्नुभएको छ । तर आफ्नो कला र कलालाई मर्न दिनुभएको छैन ।
”नेपालमा जस्तै चर्चा पाउन सकेका छन् त त्यहा“ कलाकारुले ?
भ्नेपालमा जस्तो त किन हुन्थ्यो । यहा“ जस्तो नाम त छैन । तैपनि उहा“हरुले संघर्ष गर्नुभएको छ । आफ्नो कला देखाउने मौका पाइरहनुभएको छ । यहा“ जस्तो नभएपनि उहा“हरुले आफ्नो धर्म छोड्नुभएको छैन ।
”तपाईंसित भेट हु“दा के भने त कलाकारहरुले ?
भ्नेपाललाई धेरै ‘मिस’ ग¥र्यौं भन्नुहुन्छ उहा“हरु । नेपालप्रति उहा“हरुको धेरै माया र श्रद्धा छ । मिश्रित प्रतिकृया छ । नेपालमा भएको भए यहा“ जस्तो दाम हु“दैन थियो भन्नुहुन्छ कोही । अनि नेपालमा हु“दा यहा“ भन्दा बढी नाम हुन्थ्यो भन्नेहरु पनि छन् । जे भएपनि उहा“हरुले नेपाललाई धेरै ‘मिस’ गर्नुभएको छ ।
”तपाईंलाई चाहिं अमेरिकामा नै बस्न मन लागेन ?
भ्त्यतिबेला लागेन मलाई । अहिले मेरो आवश्यकता यतै छ । त्यसैले मन गएन ।
”भनेपछि पछि हु“दा उतै बस्ने मन हुनसक्छ ?
भ्पछि के हुन्छ थाहा छैन । तत्काललाई चाहिं मेरो नेपालमा नै आवश्यकता छ । कति कलाकारले अमेरिकामै घरजम गरेर बसेका छन् ।
”त्यहा“ पुग्दा कसैले बिहेको प्रस्ताव गरे की तपाईंलाई पनि ?
भ्अह“ कसैले पनि गरेनन् । भोलिपर्सी के हुन्छ त्यो त थाहा छैन । तर पोहोर जा“दा कसैले पनि यस्तो प्रस्ताव गरेनन् । धेरै नेपालीहरुले यतै बस्नोस् कमाई राम्रो हुन्छ भन्नुभएको थियो । तर बस्न मन लागेन ।
”अरु नेपालीको अवस्था कस्तो पाउनुभयो ?
भ्अमेरिकामा धेरै नेपाली डीभी परेर गएका छन् । सबैजना खुशी नै छन् । तैपनि पछि ग्रिनकार्ड मिल्छ भनेर गएका, बिहे गरेर गएका र परिवार नलिइकन गएकाहरु चाहिं चिन्तित देखिन्छ । परिवारसित टाढा बस्नुपर्दाको पीडा छ उहा“हरुलाई । तैपनि यस्तै हुन्छ भनेर गएका हुनाले सबैले चित्त बुझाएकै छन् ।
”नेपाल र अमेरिका तुलना गर्दा तपाईंले के फरक पाउनुभयो ?
भ्प्राकृतिक वातावरणको हिसाबले नेपाल अमेरिका भन्दा राम्रो छ । तर अरु धेरै कुरामा अमेरिका राम्रो लाग्यो । त्यहा“ कामलाई सम्मान हुन्छ । कुनै भेदभाव छैन । राजनीति हस्तक्षेप पनि नहुने । स्थीर सरकारको कारण शासन प्रणाली मजबुत छ । नियम कानुन पनि बलियो । सबै उस्तै । सर्वसाधारण जनतादेखि राष्ट्रपतिसम्मलाई उस्तै नियम कानुन र प्रणाली भएकाले त्यहा“ कसैलाई भेदभावको महसुस नै नहुने रैछ । यो सानो काम, यो ठूलो काम भनेर तुलना पनि नहुने । यो कुरा मलाई त्यहा“को धेरै राम्रो लाग्यो । जुन कुरा नेपालमा पाउन मुश्किल छ ।
”त्यहा“को के कुराले बढी प्रभावित बनायो ?
भ्सबैभन्दा बढी मलाई त्यहा“को लाईफ स्टाइल मन
प¥यो । आफ्नो टाइम टेबलमा हिंड्न पाईन्छ । सबैजना आ–आफ्नै कामधन्दामा व्यस्त छन् । कहिले कुनबेला के काम गर्ने निश्चित तालिका हुन्छ । सबैले त्यसको पालना गरेका हुन्छन् । सबैजना आआफ्नै कामधन्दामा व्यस्त
छन् । कसैको बारेमा चासो राख्ने फुर्सद पनि हु“दैन । काम अनुसारको आम्दानी पनि राम्रो हुन्छ । जिन्दगी त अमेरिकाकै राम्रो जस्तो लाग्यो मलाई ।
”अमेरिका रह“दा विर्सन नसक्ने कुनै क्षण ?
भ्यहा“ हु“दा मैले हलिउडको बारेमा कुरा मात्रै सुनेको
थिए“ । तर त्यहा“ हलिउड चलचित्रको ‘लाइभ सुटिङ’ हेर्ने मौका मिल्यो । देख्दै अचम्म लाग्दो अत्याधुनिक प्रवधिले मलाई निकै आकर्षित बनायो । अर्को रमाईलो कुरा चाहिं समय मिलाउनको लागि मैले दुईटा घडी नै राख्नुप¥यो । एउटा नेपाली समयको लागि, अर्को अमेरिकाको समयको लागि ।
”अमेरिका गएर त्यहा“को विकास निर्माणबारे धेरै कुरा हेरेर फर्कनुभयो । त्यहा“को जस्तै विकास नेपालमा सम्भव होला ?
भ्अवश्य हुन्छ, तर त्यसको लागि सरकार र दलहरुसित इच्छाशक्ति हुनुपर्छ । सुशासन र स्थिर सरकारको आवश्यकता छ । सबैलाई नियम कानुन बराबरी हुनुपर्छ । कामको भेदभाव गर्नुहु“दैन । यस्तो भएमा पक्कै पनि नेपालमा पनि अमेरिकाको जस्तै विकास सम्भव छ ।
”अमेरिकामा जस्तै विकास भयो भने कोही पनि विदेश पलायन हु“दैनन् त ?
भ्आफ्नै देशमा राम्रो भयो भने पक्कै पनि कोही पनि विदेश जानु पर्दैन । अहिले त शान्ति, सुरक्षा र सुशासन नभएकै कारण धेरै बिदेशमा भौंतारिन बाध्य हुनुपरेको हो । यहा“ जति गरेपनि कामको सम्मान हु“दैन, पैसा पनि हु“दैन, भेदभाव गरिन्छ । त्यसैले त विदेश जानुपर्ने बाध्यता भएको । नेपालमा भन्दा धेरै कुरामा राम्रो हुने भएकाले धेरैजना अमेरिका जस्ता देशहरुमा पलायन हुन बाध्य छन् । अमेरिकामा जस्तै राम्रो हुने हो भने कोही पनि पलायन हु“दैनन् । गएका पनि आफ्नै देशमा फर्किन्छन् ।

झुप्रा खानेपानीका गणेशबहादुर वलीसँगको कुराकानी

सुर्खेत उपत्यकामा खानेपानीको आपूर्ती गर्दै आईरहेको झुप्रा बृहत खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता संस्थाले हालै मात्र पानीको महशुल बढाएको छ । धारामा पानी नै नआउने गरेको उपभोत्ताहरुले बारम्बार गुनासो गरिरहेकै वेला खानेपानीको मुल्य बृद्धि भएपछि अहिले संस्था अन्तर्गतका स्किम समितिहरुले नै त्यसको विरोध गरेका छन् । यस्तै उपभोक्ताहरुले समेत संस्थाले एकाएक पानीको महशुल दोब्बर बढाएको भन्दै असन्तुष्टी ब्यक्त गर्न थालेका छन् । तर, संस्थाले भने आयोजना सुरु गर्दा नगर विकास कोषसँग लिएको ऋण तिर्न र कार्यालयको व्यवस्थापनका लागि खानेपानीको महशुलमा समायोजन गरेको दाबी गरेको छ । संस्थाले जनताको दैनिक जीवनसँग जोडिएको खानेपानीको महशुल एकाएक किन बढायो ? प्रस्तुत छ, यीनै विषयमा केन्द्रीत रहेर ललितबहादुर बुढाले झुप्रा खानेपानी संस्थाका सचिव गणेशबहादुर वलीसँग गरेको कुराकानीको मुल अंश
 
एकाएक पानीको महशुल बढाउनु भयो नी ?
हामीले पानीको मूल्य एकाएक बढाएका होइनौं, यो आयोजनाको शुरुवातमा नै नगर विकास कोषसंग भएको सम्झौता अनुसार नै महशुलमा केही समायोजन गरिएको हो । वास्तवमा पानीको महशुल बढाउनु हाम्रो बाध्यता हो किनभने आयोजना संचालनका क्रममा नगर विकास कोषबाट लिएको ऋण तिर्न र कार्यालयको व्यवस्थापन गर्नका लागि आर्थिक स्रोत जुटाउने हामीसंग अरु कुनै विकल्प छैन । त्यसकारण पनि महशुल वृद्धि गर्न हामी बाध्य भएका हौं ।
 
तर, चाडबाडको मुखैमा आएर पानीको महशुल बढाउंदा उपभोक्तालाई मार परेन र ?
हाम्रो उद्देश्य उपभोक्तालाई मारमा पार्ने होइन । तर सबैलाई जानकारी होला अहिले पनि संस्थाले नगर विकास कोषलाई करोडौं रुपैया“ ऋण तिर्न बा“की नै छ । अर्कोतर्फ नगर विकास कोषले समेत असोजबाट पानीको महशुलमा समायोजन नगरेमा संस्था डुब्ने बताएकाले हामी बाध्य भयौं । जहा“सम्म चाडबाडको कुरा छ, यो त केवल संयोग मात्र हो । कुनै दिन हामीले पानीको महशुल बढाउनु अनिवार्य नै थियो ।
 
तपाईहरुले महशुल त बढाउनु भयो, तर संस्थाभित्रैका स्किम समितिहरुले नै विरोध गरिरहेका छन् नी ?
तपाईले भनेको ठिक हो । केही स्किम समतिहरुबाट यसको विरोध भएको छ । तर त्यो केवल विरोधका नाममा विरोध मात्र हो । त्यसको कुनै अर्थ रह“दैन । हामीले पानीको महशुल स्किम समितिहरुको समर्थनमा नै बढाएका हौं । अर्कोतर्फ यसअघि सम्पन्न साधारणसभाले समेत पानीको महशुल दरमा समायोजन गर्ने ‘म्यान्डेट’ दिएको थियो । जहांसम्म स्किम समितिहरुले विरोध गरेको कुरा छ, अहिलेसम्म आधिकारिक रुपमा एउटा स्किमले मात्रै महशुल वृद्धिको निर्णय फिर्ता माग गरेको छ । बा“की सबै स्किमहरुले सहमति जनाएका छन् ।
 
संस्थाले चाहीं पानीको महशुल बढाउंदै जाने , अनि उपभोक्ताको धारामा पानी चाहीं कहिले आउने ?
तपाईले ठिक प्रश्न गर्नुभयो । हामीले पानीको महशुल बढाएको नै उपभोक्तामा धारामा पानी आओस् भनेर हो । तर, मानिसहरुले कुरा नबुझेर अनाहकमा विरोध गरिरहेका छन् । संस्थाको आम्दानीको स्रोत भनेको नै उपभोक्ताबाट उठाइने महशुल हो । बढ्दो बजार महंगी र जीर्ण भएका खानेपानीका लाईनहरुको सुधारका लागि पनि संस्थालाई पर्याप्त आर्थिक स्रोत आवश्यक छ । तर संस्थासंग अहिले महशुल बढाउनुको कुनै विकल्प पनि त छैन । स्रोत साधन भए पो संस्थाले त्यो अनुसारको सेवा प्रदान गर्न सक्छ । तर, हामीले न्यून दरमा महशुल वृद्धि गर्दासमेत केही व्यक्तिहरुले विरोध गरिरहेका छन् । हामीले कर्मचारी पोस्नका लागि महशुल बढाएका
होइनौं । आर्थिक अभावकै कारण अहिले हामीले जीर्ण भएका पानी ट्यांकी र पाइप लाइनहरु मर्मत गर्न सकिरहेका छैनौं । यही कारणले गर्दा पानीको अभाव भएको हो । म दावाका साथ के भन्न चाहान्छु भने, अहिले पनि संस्थालाई साढे ९ करोड ऋण लागेको
छ । यो ऋण चुक्ता गरेपछि मात्र संस्थाले उपभोक्तालाई सहज रुपमा पानी वितरण गर्नसक्छ ।
 
तपाईहरु संस्था चलाउन आर्थिक अभाव भयो भन्नुहुनछ, तर तिनै उपभोक्ता जसले अब पानी पनि महंगो मूल्यमा किन्नुपर्ने भयो । के उनीहरुलाई आर्थिक भार थपिएन ?
म तपाईलाई उदाहरण दिन चाहन्छु । एक कप चिया पिउंदा हामीले १० रुपैयां तिर्नुपर्छ । जबकी एउटा व्यक्तिले दिनमा कम्तिमा २ कपसम्म चिया पिउंछ । यसको हिसाव गर्दा दैनिक २० रुपैयां खर्च हुन जान्छ । तर हामीले पानीको महशुल बढाएपछि पनि एउटा परिवारको दैनिक खर्च पानीमा साढे २ रुपैयां हुनजान्छ । आफैं विचार गर्नुस्, यसले कति आर्थिक भार पर्ला ? अर्कोतर्फ मानिसहरु डिजेल, पेट्रोल र खाद्य पदार्थमा दिनहुं मूल्य वृद्धि हुंदा चुप लाग्छन्, तर दैनिक जीवनमा नभई नहुंने पानीको मूल्यमा सामान्य वृद्धि गर्दा पनि विरोध गर्छन् । यो नै हाम्रो लागि दुर्भाग्य हो ।
 
त्यसो भए तपाईहरु आफ्नो निर्णयबाट पछि हट्नु हुन्न ?
विल्कुल, हामी कुनैपनि हालतमा निर्णय फिर्ता लिने पक्षमा छैनौं । जसले विरोध गरेका छन्, उनीहरुले केवल यो संस्थालाई बन्द गराउन चाहेका छन् । जनतालाई सधैं पानीको अभावमा राख्न चाहनेहरुले महशुल वृद्धिको विरोध गरिरहेका छन् । यदि कसैले संस्थालाई लागेको साढे ९ करोड ऋण तिर्छ र संस्था संचालनका लागि जिम्मा लिन्छ भने हामीलाई महशुल बढाउनुको कुनै रहर छैन । हामी फिर्ता लिन पनि तयार छौं ।
 
अन्त्यमा केही भन्नुहुन्छ की ?
अन्त्यमा आम उपभोक्ता तथा उपत्यकाबासीहरुलाई म के आग्रह गर्न चाहन्छु भने महशुल हामीले रहरले बढाएका होइनौं । संस्थालाई व्यवस्थित गर्न र आयोजनालाई दीर्घकालीन रपमा संचालन गर्नका लागि पनि महशुलमा समायोजन गर्नु हाम्रो बाध्यता हो । यो कुरा उपभोक्ताहरुले बुझ्न जरुरी छ । अर्कोतर्फ हामीले तत्काल नगर विकास कोषलाई तिर्न बांकी ऋण नदिएमा संस्था नै कालोसूचीमा पर्ने खतरा छ । यो कुरालाई सबैले मनन गर्नुपर्छ ।

नेत्रविक्रम चन्द विप्लव, माओवादी नेता

शान्ति प्रकृया टुंग्याउने विषयमा मुख्य तीन दलबीच कात्तिक १५ गते भएको महत्वपूर्ण सहमतिप्रति सवै राजनीतिक दल र आम जनता खुसी भइरहेका बेला माओवादीकै एउटा हिस्सा भने चर्को बिरोधमा उत्रिएको छ । उसका गतिबिधि र अभिब्यक्ति हेर्दा लाग्छ कात्तिक १५ को रात खुसी भन्दा पनि दुःखी हुनुपर्ने रात हो । सहमति कार्यन्वनय हुन नसक्ने बताउँदै आएको बैद्य समूहले कब्जा सम्पत्ति फिर्ता गर्ने पार्टी निर्देशनको पनि अबज्ञा गरेको छ । सबै क्षेत्रले स्वागत गरेको सहमतिप्रति माओवादीको वैद्य समूह किन असन्तुष्ट ? वैद्य पक्षले चाहेको के हो ? त्यो पक्षका लडाकुले अब के गर्लान् ? बैद्य पक्षका खास नेता र योजनाकार भनेर चिनिने नेत्रबिक्रम चन्द बिप्लवसँग हामीले छोटो कुराकानी गरेका छौं ।

शान्ति प्रकृया टुंगिने भयो भनेर सबै खुशी भैरहेको बेला तपाईंहरु चाहिं किन बिरोध गरिरहनुभएको ?

हामीले पहिले नै भनिसकेका छौं, कात्तिक १५ को रात बिसर्जनलाई बोकेर आएको अँध्यारो रात नै हो । यसले हाम्रो पार्टीको योजना र विचारलाई कुठाराघात गरेको छ । प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराईले जनयुद्धकालमा शहिद, बेपत्ता र घाइते परिवारलाई देखाएको सपना नै उल्टाइदिनुभएको छ । सम्झौतामा जनमुक्ति सेनालाई बिसर्जन गर्ने काम भएको छ । जनमुक्ति सेनालाई हतियार विनाको, कर्मचारीको रुपमा बदलेर उसको बलिदान र इतिहासमाथि नै कुठाराघात गर्ने काम भएको छ । कब्जा सम्पत्ति फिर्ता भनेर किसान र भूमिहीनहरुको जग्गा खोस्ने काम भएको छ । काम हेर्दा आत्मसमर्पणको झल्को देखिन्छ । त्यसैले हामीले यसको बिरोध गरेका हौं ।

शान्ति र संविधान निर्माणमा एउटा प्रकृया शुरु हुने बित्तिकै फेरि बिरोध हुने गर्छ । यसलाई तपाईंहरुले निरन्तरता किन दिइरहनुभएको ?

यो बिरोधको कुरा नै होइन । यो त नयाँ नेपाल, सेनाको नयाँ संरचना बनाउने भन्ने सहमति कार्यान्वयन गर्ने नगर्ने भन्ने बहस हो । लागू भयो भने संघर्षको उदेश्य अनुसार हुन्छ, नत्र जनताले धोका पाउँछन् भन्ने कुरा हो । हामीले यही कुरा उठाएका हौं । हामीले कुनै आग्रह र पूर्वाग्रहको आधारमा यस्तो गरेका होइनौं । बाबुराम जी प्रधानमन्त्री हुने बित्तिकै अरु दलहरुसँग आन्दोलनको भावना बिपरीतका कामहरु हुँदैछन् भनेर नै हामीले खबरदारी गरेका हौं ।

तपाईंहरुले सहमतिको बिरोध गर्नुभएको छ, तपाईंहरुको कुरा अनुसार जनसेनाको भविष्य के हुन्छ ?

जनमुक्ति सेना सुरक्षित रहन्छ । जनमुक्ति सेनाको औचित्य, गौरव, बलिदान र समर्पण नेपाली जनताको अधिकारसँग जोडिएको छ । जनताले अधिकार नपाएसम्म जनमुक्ति सेनाको औचित्य रहन्छ । प्रचण्ड र बाबुरामजीलाई प्रधानमन्त्री बनाउनु र अरु दलसित सहमति गर्दामै जनमुक्ति सेनाको औचित्य सकिंदैन । जनमुक्ति सेनाको औचित्य समाप्त भएको छैन । जनताको अधिकार सुनिश्चित भैसकेको छैन

। जनअधिकार सुनिश्चित नहुँदासम्म जनमुक्ति सेनाको औचित्य कायम रहन्छ । हामीले अरु दललाई समेत भनिसकेका छौं, प्रचण्ड र बाबुराम जीसित सहमति गर्दैमा शान्ति प्रकृया टुंगिदैन । जनतालाई एकातिर छाडेर कुर्सीको हानथापको लागि गरिएका सहमतिको औचित्य समाप्त हुन्छ । यो बहस पार्टीभित्रको अन्तरसंघर्ष मात्रै होइन सिंगै नेपालको राजनीतिक बहस हो । जनमुक्ति सेना कसरी रहन्छ भन्ने कुरा चाहिं पछिको कुरा हो ।

तपाईंहरुको विचार मान्ने लडाकु पुनस्र्थापनामा जाँदैनन् त्यसो भए ?

जनमुक्ति सेनाका योद्धा पैसाको लागि लडेका होइनन् । यसले लडाकुलाई दुखित बनाएको छ । अहिलेको सहमतिले बिसर्जनको बाटो डोहोर्याउँदैछ । लडाकूलाई बिसर्जनको बाटोमा लैजाने सहमतिलाई हामी कार्यान्वयन हुन दिंदैनौं । हामी छलफल गर्दैछौं । यो गम्भीर विषय हो । सम्मानपूर्वक समायोजन हुने या आफ्नो रक्षा गर्ने यो विकल्प बाहेक जनमुक्ति सेना अरु बाटोमा जाँदैन । सम्मानपूर्वक नहुँदासम्म सेना समायोजन हुँदैन ।

पार्टीभित्र त अल्पमतमा हुनुहुन्छ । तपाईंहरुको कुराले कत्तिको मान्यता पाउला ?

अल्पमत र बहुमत ठूलो कुरा होइन । अल्पमत हुन्छ भनेर सही कुरा उठाउन छोड्नुहुन्न । हामीले यही गरेका हौं । अहिले संख्या थोरै देखिएपनि आखिरमा जित सत्य र इमान्दारिताकै हुन्छ । अल्पमत त फेरि बहुमत भैहाल्छ नि ।

सहमति नसच्चिए के गर्नुहुन्छ ?

यति मात्रै भनौं जनता र इतिहासको आवाज नसुन्ने नेताहरु आफैं पाखा लाग्छन् । यो कुरा माओवादी नेताहरुको जीवनमा लागु नहोस् भन्ने कामना मात्र गर्न सकिन्छ । सत्तामोहले नेताहरुलाई जिम्मेवारीबाट बाहिरिएको जस्तो देखिन्छ ।

जग्गा फिर्ताको सहमति कार्यान्वयन हुन त अवरोध गर्नुभयो नि ?

हामी गर्न दिंदैनौं । धेरै जमिन भएकाहरुको जग्गामा सुकुम्बासी गएर बसेका छन् । उनीहरुलाई हटाउनु कत्तिको न्यायोचित हुन्छ ? त्यसैले जनताको अधिकार कुण्ठित हुने कामको पक्षमा हामी छैनौं । तपाईंहरु क्रान्तिको कुरा गर्नुहुन्छ ।

सबैले शान्तिको पुकार गरिरहेको बेला तपाईको क्रान्ति कसरी सम्भव छ ?

क्रान्ति भनेको लहड होइन । जनताको अधिकार सुनिश्चित गर्ने कुरा हो । अहिले पनि जनता भेदभाव र उत्पीडनमा छन् भने क्रान्ति सफल हुन्छ । तर हतियार नै बोक्ने कुरा हामीले गरेको छैनौं । जनताको अधिकारको लडाईं त अवश्य हुन्छ । अहिलेको सहमतिले जनअधिकार कुण्ठित गरेको छ ।

सुर्खेत जिल्लामा बढ्दो आपराधिक घटनालाई नियन्त्रण गर्न जिल्ला प्रहरी कार्यालय, सुर्खेतका प्रहरी प्रमुख प्रहरी उपरीक्षक गोविन्दराम परियारस“ग जिल्लाको शान्ति, सुरक्षाको अवस्थाको विषयमा हाम्रो खोज अनलाईनका लागि गरिएको कुराकानी ः

सुर्खेत जिल्लालाई ‘सुरक्षित सुर्खेत’ बनाउने घोषणासहित आफ्नो सुर्खेत बसाई प्रारम्भ गरेका सुर्खेतका प्रहरी प्रमुख प्रहरी उपरीक्षक गोविन्दराम परियारले छोटो सयममा नै उल्लेख्य काम गर्न सफल भएका छन् । जिल्लामा हुने गुण्डागर्दी, लुटपाट, चोरी, डकैती, घरेलु मदिरा नियन्त्रणमा सक्रियता पूर्वक काम उनले जनस्तरबाट समेत राम्रो सहयोग पाएको बताउँछन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट वि.ए, वि.एल.पास गरेका परियारले प्रहरी सेवामा २०४३ साल कार्तिक ३० गते खुल्ला प्रतियोगितामार्फत प्रहरी सहायक निरीक्षक पदमा भर्ना भएका थिए । प्रहरी सहायक निरीक्षक पदबाट सेवा शुभारम्भ गरेका उनले २०४९ बैशाख १९ गते खुल्ला प्रतियोगिता मार्फत प्रहरी निरीक्षक पदमा नयाँ नियुक्ती पाएका थिए ।
प्रहरी सेवामा प्रवेश गरेको छोटो सयममानै शान्ति सुरक्षा स्थापना, सेवामा कटिवद्ध, इमान्दारीता प्रस्तुत गरेका कारण उनको बढुवा भएको थियो ।
२०५८ साल फागुन १० गते प्रहरी नायव उपरीक्षकमा बढुवा भएका परीयार ९ बर्षपछि २०६७ पुष २० गते प्रहरी उपरीक्षक पदमा बढुवा भएका थिए ।  परीयारले कार्य क्षेत्रमा पु¥याएको योग्दानको मुल्याङकन गर्दै स्थानीय स्तरबाट तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका दर्जनौं पुरस्कार तथा सम्मान प्राप्त गरेका छन् ।
शान्ति सुरक्षा कायम गर्न प्रशंसनिय कार्य गरेवापत २०५३ सालमा जि.प्र.का गोरखाबाट १ ग्रेड थप, २०५७ सालमा क्षे.प्र.का नेपालगंजबाट १ ग्रेड थप, २०५९ सालमा अं.प्र.का.धवलागीरी बाट रू    १०००।–   नगद पुरस्कार  प्राप्त गरेका थिए ।
त्यसैगरी शान्ति सुरक्षा कायम गर्न प्रशंसनिय कार्य गरेवापत २०६१ सालमा अं.प्र.का.महाकाली बाट रू  १०००।– नगद पुरस्कार, २०६२ सालमा जि.प्र.का कन्चनपुर बाट रू ७५०।– नगद पुरस्कार, २०६४ सालमा क्षे.प्र.का सुर्खेत बाट १०००।– नगद पुरस्कार, २०६४ सालमा जि.प्र.का.बाँके बाट रू १०००।– नगद पुरस्कार, २०६४ सालमा प्र.प्र.का कार्य विभाग बाट रू १०००।–नगद  पुरस्कार, २०६६ सालमा म.न.प्र.प काठमाण्डौ बाट रू.१०००।– .नगद  पुरस्कार, २०६७ सालमा म.न.प्र.प काठमाण्डौ बाट दास्रो पटक रू.१०००।– .नगद  पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए ।
शान्ति सुरक्षा कायम गर्न प्रशंसनिय कार्य गरेवापत २०६७ सालमा म.न.प्र.आ.को रानीपोखरी काठमाण्डौबाट रू ८५० ।–नगद पुरस्कार, २०६८ सालमा क्षे.प्र.का. सुर्खेतबाट दोस्रो पटक रू १०००। नगद पुरस्कार प्राप्त गरेका छन् । इ.प्र.का., जि.प्र.का., व.प्र.का. प्रहरी प्रधान कार्यालय, महानगरिय प्रहरी बृत्त, अं.प्र.का., प्रहरी तालिम केन्द,्र सशस्त्र प्रहरी गुल्म, दंगा नियन्त्रण प्रहरी गण तथा सयुक्त राष्ट्रसंघ का २ वटा मिसनहरू ( द्ययकलष्ब बलम ज्बष्तष्० मा नेपाल सरकारको तर्फबाट खटि गई महत्वपुर्ण जिम्मेवारी बहन गरी उत्कृष्ट सेवा प्रदान गरेका थिए ।
अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कारहरूमा ः–
ज्ञ।    इगतकतबलमष्लन एयष्अिभ उभचायचmबलअभ बधबचम दथ ग्लष्तभम ल्बतष्यलक ःष्ककष्यल ष्ल द्ययकलष्ब बलम ज्भचशभ न्यखष्लब ष्ल द्दण्ण्ण् ब्।म्।
द्द। द्यभकत ःयलष्तयच बधबचम दथ ग्ल्ःक्ष्द्यज् ःष्ककष्यल ष्ल द्ययकलष्ब ष्ल द्दण्ण्ण् ब्।म्।
घ। इगतकतबलमष्लन एभचायचmबलअभ बधबचम दथ ःक्ष्ल्ग्क्त्ब्ज् ःष्ककष्यल ष्ल ज्बष्तष् द्दण्ण्ट ब्।म्।
द्ध।द्यभकत एयष्अिभ इउभचबतष्यलक इााष्अभचक ब्धबचम दथ एयष्अिभ ऋयmmष्ककष्यलभच ष्ल ःक्ष्ल्ग्क्त्ब्ज् ःष्ककष्यल ,ज्बष्तष् ष्ल द्दण्ण्ठ ब्।म्। ९ कभअयलम तष्mभक० ।
विभुषण मानपदवी
१–सार्क स्मृती पदक
२–दैवि प्रकोप उद्धार पदक दुई पटक
३–दुर्गम सेवा पदक
४–प्रहरी सेवा पदक
५–यू.एन पदक (यू.एन सेवा बोस्निया यूरोप)
६–डङ्कन (डेनमार्क) पदक
७–रजत महोत्सव पदक
८–प्रदेश सेवा पदक (दुई पटक)
९–यू.एन पदक (दोश्रो पटक) यू.एन सेवा हाइटी

‘सुरक्षित सुर्खेत’ बनाउने तपाईको योजना कहा“सम्म पु¥यो नि ?
यस सुर्खेत जिल्लामा म प्रहरी प्रमुख भएर प्रवेश गरे पछि यहाँको सुरक्षा चुनौतिलाई बिश्लेषण गरी मैले तयार पारेको २१ बुँदे कार्य योजना ९ब्अतष्यल उबिल ०अनुरूप यस ३ महिनाको कार्य अवधिमा जनमानसबाट राम्रो ँभभम दबअप पाएको छु । मेरो कार्य योजना अनरूप काम भईरहेको छ र म यसमा दृढ छु । यसलाई मुर्तरूप दिन सुर्खेत प्रहरी कटिबद्ध छ । कार्य योजना अनुसार बिशेष गरेर अवैध मदिरा नियन्त्रण, गुण्डागर्दी, लागु औषध, घरेलु नियन्त्रण गर्ने कार्यमा राम्रो सफलता पाएको देखिन्छ ।
अभियानका क्रममा कस्ता–कस्ता समस्याहरू भोग्नु भयो ?
जिल्लाको शान्ति सुरक्षा कायम गर्ने क्रममा प्रहरी हर्कतमा आउनुपर्ने हुन्छ जसले  गर्दा कुनै न कुनै पक्षलाई असर परेको हुन्छ सो असर का कारण यदाकदा राजनैतिक दवाव आउने गरेता पनि खासै समस्या ंआएको देखिदैन । बढ्दो आवादी, शहर उन्मुख गाउँहरू र राजनैतिक तरलता अवस्थाको  कारण विभिन्न स्थानहरूमा प्रहरी इकाईहरूको माग भईरहेको छ । सोही अनुरूप विभिन्न स्थानहरूमा अस्थायी प्रहरी इकाईहरू स्थापना गरिएको छ । अन्य २÷३ स्थानमा थप गर्न पहल गरिएको छु। तथापी मौजुदा जनशक्ति र सवारी साधनको अभाव रहेपनि सुरक्षा कमि हुन नदिन सम्वेदनशिल रूपमा लागि रहेको छु ।
अन्य ठाउँको तुलनामा सुर्खेतमा अपराध नियन्त्रणमा जनस्तरवाट कस्तो सहयोग छ ?
सुर्खेत जिल्लालाई शान्त, सुरक्षित सुर्खेत बनाउने मेरो अभियानमा जनसहभागिता ९ एगदष्अि उयष्अिभ उबचतलभचकजष्उ ० को अवधारण अनुरूप  राजनैतिक दल, नागरिक समाज संघ संस्था तथा आम नागरिक ,व्यवसायीहरू संगको छलफल तथा अन्तरक्रियामा अहिले सम्म सकारात्मक सहयोग पाएको छु । चेतनशिल सुर्खेतबासीहरूबाट अपेक्षाकृत सुचना तथा सहयोग पाईरहेको छु । यसका लागि सम्पुर्ण सुर्खेतबासीलाई धन्यवाद टक्राउन चहान्छु र यसलाई निरन्तरता दिन आग्रह गर्दछु । विशेष गरेर राजनैतिक पार्टी, महिला समुह, पत्रकार जगत, विभिन्न पेशासंग आवद्ध पेशाकर्मी तथा नागरिक समाज धन्यवादका पात्र हुनुहन्छ ।
सुर्खेतमा खासगरी घरेलु हिंसा र लागुपदार्थको दुव्र्यसनीको समस्या रहेको भन्ने छ, यस्को नियन्त्रण र निर्मुलका लागि कस्ता–कस्ता प्रयासहरू थालिएका छन् ?
घरेलु हिंसा र लागु पदार्थ दुव्र्यव्यसनी रोक्नका लागि मात्र नभएर अबैध मधिरा उत्पादन, सेवन, बिक्री वितरण नियन्त्रणका साथै यौन व्यवसायलाई नियन्त्रण गर्न उचयबअतष्खभ उयष्अिष्लन अन्र्तगत जिल्लामा कार्यरत महिला समुह, आमा समूह अन्य गैह्र सरकारी  संस्थासंग हातेमालो गरी समन्वय तथा सहकार्य गरिएको छ भने च्भबअतष्खभ उयष्अिष्लन अन्र्तगत यी  सवै कार्यलाई निरूत्साहन गर्नको लागि आकस्मिक रूपमा  छापा, चेकजांच तथा प्रहरी परिचालनलाई व्यापकता दिदै आईरहेको छु ।
घरेलु हिंसा नियन्त्रण र लागुपदार्थ दुव्र्यसनी रोक्नका लागि अविभावकहरूवाट कस्तो सहयोग पाउनु भएको छ ?
घरेलु हिंसा तथा लागु पदार्थ दुव्र्यव्यसनीलाई रोक्न तथा न्युनिकरण गर्नको लागि अभिभावकहरू सचेत र सजक रहन आवश्यक छ । आफ्ना  नानीहरूको दिन भरिको क्रियाकलाप तथा वोली व्यवहारमा आएको परिवर्तन प्रति सर्तक रहेर समयमा नै ध्यान पु¥याउनु पर्ने हुन्छ । तर सुर्खेत जिल्लामा अधिका“श अभिभावकहरू सजग भएको नपाईएकोले अविभावक ज्यू सजग रहन आग्रह गर्दछु ।
गैर सरकारी क्षेत्रवाट अपेक्षा अनुरूप सहयोग पाउनुभएको छ कि छैन ?
गैह्र सरकारी क्षेत्रबाट सन्तोषजनक रूपमा सहयोग पाएको छु । बिशेष गरेर अवाज संस्थाबाट सम्बन्धित  ँष्भमि मा राम्रो सहयोग भएको छ त्यसै अन्य गैर सरकारी संस्थाहरूबाट समेत राम्रो सहयोग पाएको छौ ।
अन्य एसपिहरूको पालामा भन्दा तपाईको पालामा सुर्खेतमा सुरक्षा व्यवस्था राम्रो भएको भन्ने वाहिर आम जनसाधारणको भनाई छ ? यस्मा कस्को हात देख्नुहुन्छ ?
प्रहरी प्रमुख तथा यस जिल्लामा खटिएका सम्पूर्ण प्रहरीहरू भनेको साधन मात्र हो साध्य त यही समाज तथा यहाँकाबासिन्दा भएको हुँदा यसमा सम्पूर्ण सुर्खेतबासीलाई धन्यबाद दिन चाहन्छु । यहांहरूको सहयोगबाट नै सुर्खेतलाई ‘सुरक्षित सुर्खेत’ बनाउने मेरो लक्ष्य पुरा हुनेमा म दृढ छु यसको लागि सुर्खेतमा कार्यरत हामी प्रहरी कर्मचारीहरू सत्यसेवा सुरक्षणम  मुलमन्त्र लाई शिरोधार्य गरी मन वचन कर्मले सुर्खेतवासी जनताको जिऊधनको सुरक्षार्थ समर्पित छौ ।
तपाईले वनाएको सुरक्षा रणनीतिमा कतिपय मान्छेहरू आतंकित जस्तो भएको पनि देखीयो यो राम्रो हो ?
सर्वप्रथम् म क्षमा चहान्छु, यदि मेरो कारणले गर्दा शान्तिप्रेमी महानुभावहरूमा यस किसिमको भावना श्रृजित भएको छ भने तथापी यो कुरा चाही अवश्य राम्रो होईन । समाजमा रहेका कुतत्वहरू जसले समाजको शान्ति सुव्यवस्थालाई खलल पुरयाउने कार्य गरेका छन्, ति शान्त समाजका विरोधीहरूलाई अझ आतंकित बनाउँछु ।  समाजमा ५ प्रतिशत मात्रै नराम्रा व्यक्ति  हुन्छन्, जसले पुरा समाजमा अशान्तिको वातावरण  श्रृजना गरेको हुन्छन्, त्यस्ता जनता आतंकित हुनु वा डराउनु स्वाभाविकै हो तर ९५ प्रतिशत  जनतालाई शान्ति सुरक्षाको महशुस भएको देखिन्छ ।  
सुर्खेतमा घरेलु मदिराको विक्री वितरण र जुवा तासमा त तपाईले  नियन्त्रण गर्न भन्दै लाग्नु भयो । यसकै पछाडि लाग्नुको कारण ? डिलरवाट विक्री भईरहेका मदिरातिर तपाईको ध्यान किन गएन ?
म सुर्खेतमा हाजिर भएकै  दिनदेखि यस क्षेत्रको सुरक्षा चुनौतीलाई बिश्लेषण गर्दा यहांको घरेलु हिसा तथा जुवातासको बिकृतिलाई नियन्त्रण गर्न यसमा मैले पहिले हात हालेको हुं । यसका साथै घरेलु मदिराका कारणले गर्दा जनस्वास्थ्यमा पर्ने असरलाई पनि यसले सहयोगी भुमिका खेल्नेमा मेरो विश्वास रहेको छ । म यस जिल्लाको प्रहरी प्रमुख भै सके पछि १०० भन्दा बढि र जुवाातास नियन्त्रणको लागि पनि १५ भन्दा बढि स्थानमा छापा मारी सकेको छु र यस कार्यले समाजमा सकारात्मक असर परेको  ँभभम दबअप पनि  पाईसकेको छु , रह्रयो कुरा डिलरबाट बिक्री भएको मदिरा –यसलाई व्यवस्थित गर्ने पनि पछिल्ला योजनामा अवश्य पर्ने छ , यति मात्र नभएर म एस.पि. गोविन्द राम परियार यस जिल्लामा रहे सम्म कुनै पनि किसिमको बिकृतिलाई नियन्त्रण गरेरै छाड्ने मेरो प्रण छ । यसको लागि हामी सुर्खेतमा कार्यरत प्रहरी कर्मचारीहरू कटिबद्ध छौ ।
    कसैले यसलाई छोरी कुटेर बुहारी तर्साउने रणनीति हो पनि भनिरहेका छन् नि ?    
    ठिक छ, यसलाई पनि म राम्रो रूपमा लिन्छु र हेर्ने काम सुर्खेतवासी दाजुभाई दिदीबहिनीहरूलाई छाड्छु । जसलाई भविष्यले प्रमाणित गर्नेछ ।
अव चाडपर्व पनि आउ“दैछन् सुरक्षा अवस्था विग्रने समय पनि हो के छ विशेष यो अवधिमा ?
कुनै पनि पर्व वा उत्सव मनाउदा मान्छेहरूको मानसपटलमा उन्माद पैदा हुन्छ र क्षणिक बिकृति पैदा हुन्छ , जसका कारणले दुर्घटना वा तनाव हुने सम्भावना रहन्छ मैले यस कुरालाई राम्रोसंग बुझेको छु । महानचाड दशै र तिहार ,नजिकिदै गर्दा मैले यस अवसरमा कुनै पनि घटना हुन नदिनका लागि चाडपर्व बिशेष सुरक्षा योजना तयार पारिसकेको छु । जुन निकट भविष्य मै mभमष्ब मार्फत जनतामा  जाने नै छ ।
तपाईले भनेको समयमा सुरक्षित सुर्खेत वनाउन सक्छु भन्ने पुर्ण विश्वास छ ?
म एकदमै बिश्वस्त छु, बांकी सुर्खेतबासीको हातमा  ।




बाल विवाह उन्मूलन सम्भव छ भन्ने मुल नारा सहित सन २००८ देखि जिल्लामा संचालित बालविवाह विरुद्धको अभियान र अभियानका क्रममा भएका उपलब्धी, चुनौतीका विषयमा २०६१ सालदेखि बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्दै आउनुभएकी जिल्ला बाल अधिकार अधिकृत रमादेवि भण्डारीसंग हाम्रो खोज अनलाईनका¬ लागि
गरिएको कुराकानी ।
प्रश्न नं. १ ः सुर्खेतमा सन २०१२ सम्म वालविवाह उन्मुलन गर्ने अभियान कहासम्म पुग्यो ?
ड्ड२५ वटा गाविसमा बाल विवाह विशेष कार्यक्रमहरु संचालन भैरहेका छन् भने अन्य गाविसमा अचयकक अगततष्लन ष्ककगभ को रुपमा कार्यक्रम अगाडि बढेको छ । कार्यक्रमको हिसावले हेर्दा गाविसगत रुपमा यसको अनुपात कमि बढि भएता पनि प्रभाव र संचार प्रवाह जिल्ला भरि भएको छ ।  यति मात्र नभएर सुर्खेत जिल्ला बाल अधिकारको अभियानमा उदाहरणीय जिल्ला पनि हो ।
प्रश्न नं. २ ः  यो बालविवाह विरुद्धको सप्ताहलाई कसरी सम्पन्न गर्दै हुनुहन्छ ?
ड्ड प्रत्येक गाविसमा व्यक्ति वा संस्थाको उपस्थिति भएर कार्यक्रम संचालन समय र लागतका दृष्टिकोणले खर्चिलो हुने भएकोले साता विशेषको कार्यक्रममा संचार क्षेत्रलाई माध्यमको रुपमा छनौट गरेका छौं । उपलब्ध भएका छापा÷विद्युतिय संचार माध्यमहरुबाट विभिन्न तवरले संन्देश प्रवाह गर्ने काम भएको छ । पूर्वका १० गाविसहरुको प्रतिनिधित्व हुने गरी यहि कार्तिक ७ गते मेहलकुनामा दुई सत्रमा कार्यक्रम संचालन गर्ने व्यवस्था मिलाईएको छ । पहिलो सत्र मूलसमारोह संचालन हुने र दोस्रो सत्रमा त्यस क्षेत्रका गतिविधिहरुको समिक्षा हुने गरि निचोड कार्यक्रमको संचालन गर्ने निर्णय भएको छ ।
प्रश्न नं. ३ ः जिल्लाभरी विभिन्न गैरसरकारी सस्थाहरुले विभिन्न गाविसमा जनचेतनामुलक कार्यक्रम गरीरहेका छन । यो अभियानमा कसको के भुमिका छ ?
ड्ड बालविवाहले गर्ने असरका सम्बन्धमा सचेत गराउदै उमेरले परिपक्क र आत्मनिर्भर भएपछि विवाह गर्न राम्रो हुन्छ भन्ने कुरा ममन गराउनु र व्यवहार कार्यान्वयन गर्ने वातावरण सम्म पु¥याउन सहजिकरण गर्नु नै गैससहरुको भूमिका हो । यसमा सुरक्षित समाजले वालविवाह केन्द्रीत कार्यक्रम गरेको छ भने, आवाज, समाज जागरण केन्द्र स्याक, एकल महिला , वाम, नवज्योति केन्द्र, आस्था नेपाल लगाएत महिला र बालबालिका क्षेत्रमा काम गर्ने समग्र गैससहरुले यसका विभिन्न पक्षहरुमा काम गर्दै आएका छन् । यो महिला र बालबालिकाको विषय मात्र नभएर मानव अधिकारको विषय पनि हो भन्ने कुराको मनन गर्न अझै बांकी छ । 
प्रश्न नं. ४, यी सरकारी संस्थाहरुको भुमिकाबाट के तपाईको कार्यालय सन्तुष्ट  छ ?
सरकारी निकायहरुबाट विभिन्न किसीमले सहयोग प्राप्त भैरहेको छ तर यतिमा सन्तुष्ट भएमा अभियानको लक्ष्य प्राप्त भने हुन सक्दैन । बालबालिका कयातधबचभ  हुन् कयातधबचभ मा गरिएको लगानीको प्रतिफल तत्काल देख्न र नाप्न सकिदैन । कयातधबचभ विनाको जबचमधबचभ कुनै अर्थ हुदैन ।  यसमा सम्बन्धीत निकायहरु संवेदनशिल हुन आवश्यक छ ।
प्रश्न नं. ५ ः यो अभियानमा पुरातन खालको कार्यक्रम गरीरहनुभएको छ यस्ले रोकिएला त वालविवाह ?
ड्ड बाल विवाहको कुसंस्कार नै पुरातन हो । यसले समाजको पुरातन व्यवस्था र व्यत्तिहरुसंग जरो गाडेर बसेको छ । त्यसैले विराम अनुसारको औषधी उपचार गर्नु पर्ने भएकोले यस्तो भएको हुन सक्छ । यसको साथसाथै भड्किलो स्वभावका नयांपुस्ताहरुलाई समेट्ने गरि पनि अभियान संचालित छ । 
प्रश्न नं. ६ ः यो अभियानमा तपाईले अन्य कुन कुन निकायको कस्तो भुमिकाको अपेक्षा गर्नुभएको छ ?
ड्ड यस अभियानलाई सफल बनाउन स्थानिय निकाय नै जागरुक हुन आवश्यक छ । अभिभावकले बालमैत्री पारिवारीक वातावरण बनाउन जरुरी छ । राजनैतिक दलहरु पूर्वाधार विकासका विषयहरुमा जति सहभागि हुन्छन् र चासो राख्छन् त्यस्तै गरि भविष्यको दक्ष जनशक्ति उत्पादनको लागि संवेदनशिल हुन आवश्यक छ । बालबालिका कुनै पनि राजनैतिक दलका भागवण्डा होइनन् । यी सबैका साझा र निर्दोष पात्र हुन् भन्ने ध्ययेले सोच र व्यवहारमा परिवर्तन ल्याउनु आवश्यक छ ।
प्रश्न नं. ७ ः बुँदागत रुपमा भन्दा तपाईले अहिलेसम्म यो अभियान सफल वनाउन गरेका प्रमुख ५ वुदा के हुन ?
ड्ड जिल्लागत समन्वय÷संचार, अन्तरक्रिया र प्रतिवद्धता गाविस स्तरिय कार्यक्रम संचालन र प्रचार÷प्रसार  स्थानिय स्तरमा बालक्लव, आमा समुह, युवा समुह, ज्योतिष, पुरोहित आदीलाई यसको सम्बन्धमा प्रशिक्षण र प्रतिवद्धता
बालविवाहको रिपोटिङ्ग प्रणाली विकास
बालविवाह भै हालेमा कारवाही र वदर  
प्रश्न नं. ८ ः तपाईले अहिले गरीरहेका क्रियाकलापले तपाईहरुको अपेक्षीत सफलता प्राप्त गर्नुभएको छ ?
ड्डसफलताको मात्रा सकारात्मक छ । बालविवाहको विषयमा कानुन छ र बालविवाह गर्ने गराउनेलाई सजाय हुन्छ भन्ने धेरै कमलाई थाहा थियो, त्यो भन्दा कमलाई चासो थियो र त्यो भन्दा कमले मात्र यो विषयमा काम गर्थे भने ति सबैलाई जिम्मेवार र संवेदनशिल बनाउनको लागि व्यापक प्रचार प्रसार, मानविय परिचालन र नीतिगत कार्यान्वयनको पहलमा सबैलाई जोड्न सक्नु नै हाम्रो उपलब्धी हो ।
प्रश्न नं. ९ ः यसमा राजनितीक दलहरुको सहयोग कस्तो छ तपाईलाई ?
ड्डराजनैतिक दलहरुबाट प्रतिवद्धता प्राप्त गरेका छौ तर अपेक्षाकृत सहयोग पाएका छैनौ । बालबालिकाको कार्यक्रममा राजनैतिक दलको उपस्थिति न्यून पाइन्छ तर बालबालिकाको मुद्दा कानुनको ढोकामा पुग्दा उहांहरुको आवाज र उपस्थिति पिडितको पक्षबाट भन्दा पिडकको पक्षमा   धेरै देखिन्छ । यो कुनै दृष्टिकोणबाट पनि राम्रो होइन । पिडकले राजनैतिक संरक्षण पाउनु भनेको घटनाको पुनावृत्ति गर्न उसलाई पुरस्कार दिनु हो भने त्यस्ता अरु व्यक्तिहरु पनि जन्माउनु हो । यस्तो प्रक्रियाले दण्डहिनताले प्रसय पाउछ । पिडित र कानुन ओझेल पर्छ ।
प्रश्न नं. १० ः यस्मा तपाई सन्तुष्ठ हुनुहुन्छ ?
ड्डराजनैतिक दल भनेका नीति निर्माता हुन् । निर्माताले नीति कार्यान्वयनका लागि पहल र सहजीकरणको लागि निर्देशन समेत दिने गर्दछ । त्यसैले घटना र अवस्था विशेषमा जिम्मेवारी भन्दा बाहिरको भूमिकामा प्रस्तत हुनु जो कसैलाई सन्तुष्टीको विषय होइन ।
प्रश्न नं. ११ ः अहिलेसम्म सुर्खेतका कति गाविस वालविवाहमुक्त घोषणा भैसके ति गाविसहरुको अवस्था कस्तो छ ?
ड्ड अहिले सम्म गर्पन, छाप्रे, लेखफर्सा, सालकोट–चारवटा गाविसले बालविवाह मुक्त गाविस बनाउनका लागि घोषणा गरेका छन् । यि गाविसहरुमा बालविवाह विरुद्धका कार्यक्रमहरु वृहत रुपमा संचालन भएका छन्, नियमित रिपोटिङ्ग समयमा हुने गरेको छ  र जिल्लासंगको समन्वय पनि निरन्तर भैरहन्छ । यि गाविसमा बालविवाह गर्ने आंट कमैले गर्दछन्
प्रश्न नं. १२ ः समय थप्ने कुरा के हो नि ?
ड्डजसले पनि लागेको काम पुरा ग¥यो भने राम्रो हुन्छ । कार्यक्रमलाई परिणाममुखी बनाउनका लागि समय तोकिएको हो । त्यस समय अवधिको उपलब्धीलाई समिक्षा गर्दै अभियान अगाडि बढाउनु पर्दछ । यो कुसंस्कारको मेरुदण्ड भा“चियो भने कार्यक्रमको मोड अर्को स्वरुपमा लैजानु पर्ने हुन्छ । बदलिदो समयक्रम संगै बालबालिका मुद्दाहरु परिर्वतन भएर आउने गरेका छन् त्यससंगसंगै अधिकारकर्मीहरु हिड्नु पर्दछ ।
प्रश्न नं. १३ ःतपाईहरुको अहिलेसम्मको अवधिले जनसाधारणमा कस्तो जागरण ल्याएको पाउनुभएको छ ?
ड्ड विवाहको प्रसंग चल्दा वा चलाउदा मानिसहरुको ाष्चकत अयलअभचल उमेरमा हुने गरेको छ । उमेर नपुगेका केटा÷केटीको विवाह गराउन पुरोहित तयार नहुने, समाजका व्यक्तिहरुले बालविवाह हुन थाल्यो भनि चासोको विषय बनाउने गर्दछन् ।  बालक्लव तथा गा“उ बाल संरक्षण समितिले यसको रिपोटिङ्ग गर्ने भएकोले अभिभावकहरुको संरक्षणमा हुने बालविवाह रोकिन थालेको छ । तर अभिभावकको अनुमति एवं मञ्जुरी विना हुन विवाह सबै पक्षका लागि चुनौतीको विषय बनेको छ ।
प्रश्न नं. १४ ः अन्तमा केहि भन्न छुटेका कुरा छन की ?
ड्डबाल अधिकार संरक्षकको रुपमा काम गर्दा बाल अधिकारकर्मी सधै पीडितको पक्षमा हुन्छ । पीडक धन, बल र सम्बन्धका दृष्टिकोणले बलियो हुन्छ । पीडितले घटनाबाट पीडा भोगि रहेको हुन्छ र त्यस पछि पिडकको खोक्रो मानवताले पीडितलाई धम्काई रहेको हुन्छ, त्रास र प्रलोभनमा पारेको हुन्छ वा पार्ने विविध प्रयत्न गर्दछ । अधिकारकर्मी पनि पीडितको पक्षमा वकालत गदागर्दै पिडित हुन्छ । अधिकारकर्मीलाई समेत धम्की दिन सक्षम पिडकहरु जिउदा हुदासम्म यो समाजमा छिटो परिवर्तन गर्न खोख्नु वा चाहनु एकतर्फी रोटी पकाउनु हो ।